Początkujący prawnicy w dużych kancelariach
Wyjaśnienie pojęcia i rozgraniczenie
Jako początkujących prawników w dużych kancelariach rozumie się absolwentki i absolwentów studiów prawniczych, którzy po zdaniu drugiego egzaminu państwowego po raz pierwszy zostają zatrudnieni w kancelarii ukierunkowanej na prawo gospodarcze. Duża kancelaria to najczęściej kancelaria działająca ponadregionalnie lub międzynarodowo, zatrudniająca większą liczbę prawników.
W przeciwieństwie do klasycznych kancelarii indywidualnych lub mniejszych spółek, duże kancelarie oferują uporządkowane środowisko oraz specjalistyczną obsługę spraw, co niesie za sobą zarówno istotne szanse, jak i specyficzne implikacje prawne oraz organizacyjne dla początkujących prawników.
Zatrudnienie i stosunek pracy
Podstawy umowne
Początkujący prawnicy zawierają z dużą kancelarią zazwyczaj umowę o pracę na czas określony lub nieokreślony. Treść umów opiera się na ogólnych przepisach prawa pracy zawartych w niemieckim Kodeksie cywilnym (BGB), w szczególności §§ 611a i następne. Oprócz standardowych regulacji, takich jak okres próbny, wynagrodzenie czy prawo do urlopu, umowy o pracę w dużych kancelariach często zawierają specjalne klauzule, w tym zakazy konkurencji, obowiązek zachowania poufności (§ 43a ust. 2 BRAO) oraz uregulowania dotyczące pracy dodatkowej. Wynagrodzenie początkujących prawników w dużych kancelariach zazwyczaj znacząco przekracza średnią rynkową, jednak wiąże się też ze specjalnymi wymaganiami dotyczącymi wydajności i elastyczności.
Okres próbny i zatrudnienie na czas określony
Okres próbny trwa z reguły sześć miesięcy, przy czym podczas okresu próbnego obowiązuje skrócony termin wypowiedzenia. Często stosuje się też dwuetapowe modele umowne, zaczynające się od rocznego zatrudnienia na czas określony, które po pozytywnej ocenie przechodzi w umowę na czas nieokreślony.
Zakres obowiązków i obsługa spraw
Profil działalności
Początkujący prawnicy podejmują początkowo, pod nadzorem doświadczonych koleżanek i kolegów, rozwiązywanie zagadnień prawa gospodarczego. Do ich zadań należy m.in. prowadzenie badań prawniczych, sporządzanie opinii prawnych, wsparcie przy konstruowaniu umów oraz współpraca przy obsłudze klientów. Kontakt z klientami i samodzielność wzrastają wraz z nabyciem doświadczenia zawodowego oraz pozytywnymi ocenami pracy.
Przypisanie spraw i zależność służbowa
W pierwszych latach początkującemu prawnikowi przypisywany jest zazwyczaj opiekun – partner kancelarii lub counsel uprawniony do wydawania poleceń. Samodzielne relacje z klientami pojawiają się przeważnie dopiero po kilku latach pracy, o ile przewiduje to struktura dużej kancelarii.
Poufność i staranność
Początkujący prawnicy w dużych kancelariach są w szczególny sposób zobowiązani do zachowania poufności. Ustawowe obowiązki poufności są uzupełniane przez własne zasady compliance kancelarii, obejmujące również aspekty międzynarodowe oraz ochronę danych osobowych (w szczególności RODO).
Czas pracy, równowaga między życiem zawodowym a prywatnym oraz aspekty prawno-pracownicze
Uregulowania dotyczące czasu pracy
Rzeczywisty czas pracy początkujących prawników w dużych kancelariach często przekracza umówioną tygodniową normę. Nadgodziny zazwyczaj nie są dodatkowo wynagradzane, lecz zawarte są w wynagrodzeniu zasadniczym. Elastyczne formy organizacji czasu pracy, takie jak modele pracy zdalnej lub home office, są w wielu kancelariach możliwe na podstawie umowy, jednak ich realizacja zależy od sytuacji związanej z obsługą klientów.
Ochrona pracy i bezpieczeństwo zdrowotne
Obowiązują odpowiednie przepisy prawa pracy dotyczące ochrony pracowników – w szczególności ustawa o czasie pracy (ArbZG) oraz ustawa o ochronie pracy (ArbSchG). Początkujący prawnicy mają prawo do urlopu wypoczynkowego zgodnie z ustawą o urlopach (BUrlG), przy czym praktyka urlopowa w kancelarii może podlegać wymogom organizacyjnym.
Dokształcanie, mentoring i planowanie kariery
Obowiązek dokształcania
W dużych kancelariach początkujących prawników obowiązuje ciągłe podnoszenie kwalifikacji, np. poprzez udział w szkoleniach wewnętrznych i zewnętrznych. Obowiązki dokształcania służą utrzymaniu i poszerzaniu kwalifikacji fachowych, a także spełniają wymogi dotyczące zapewnienia jakości.
Programy mentoringowe i system informacji zwrotnej
Ustrukturyzowany system mentoringowy lub system informacji zwrotnej, obejmujący regularne rozmowy ewaluacyjne oraz ustalanie celów, wspomaga rozwój kariery początkujących prawników. Systematyczna opieka ze strony doświadczonych współpracowników wzmacnia kompetencje zawodowe i społeczne oraz ułatwia integrację i pracę zespołową.
Awans i „Up-or-out”
Wiele dużych kancelarii stosuje tzw. zasadę „up-or-out”. Po kilkuletnim okresie oceny decyduje się o dalszym zatrudnieniu z perspektywą partnerską. Jeśli awans nie jest przewidziany, stosunek pracy najczęściej kończy się za porozumieniem stron.
Etyka zawodowa i odpowiedzialność
Podstawy prawa zawodowego
Początkujący prawnicy w dużych kancelariach podlegają wymogom prawa zawodowego, w szczególności ustawie o wykonywaniu zawodu adwokata (BRAO) oraz regulaminowi zawodowemu (BORA). Określone tam obowiązki dotyczą niezależności (§ 43a ust. 1 BRAO), poufności oraz zakazu reprezentowania sprzecznych interesów (§ 43a ust. 4 BRAO).
Odpowiedzialność wobec klientów
Przyjmując zadania związane z obsługą klientów, początkujący prawnicy ponoszą również osobistą odpowiedzialność, zwłaszcza w zakresie sumienności i obowiązku informacyjnego. Błędy popełnione podczas prowadzenia spraw mogą skutkować roszczeniami regresowymi. Kancelaria zapewnia z reguły stosowne ubezpieczenie od odpowiedzialności zawodowej, którego minimalna suma gwarancyjna jest określona ustawowo.
Równość, różnorodność i aspekty społeczne
Duże kancelarie są coraz bardziej zobowiązane do wdrażania polityk dotyczących różnorodności i równości. Początkujący prawnicy korzystają z inicjatyw na rzecz różnorodności, które promują równość szans, inkluzję oraz wsparcie dla grup niedoreprezentowanych. Takie działania stanowią część struktur ładu korporacyjnego i programów compliance.
Podsumowanie
Początkujący prawnicy w dużych kancelariach funkcjonują w złożonym środowisku prawnym i organizacyjnym, które stawia szczególne wymagania w zakresie kwalifikacji, uczciwości, elastyczności i odporności na stres. Warunki prawne, zawodowe i wewnętrzne mają kluczowy wpływ na indywidualne możliwości rozwoju i kształtują zarówno ścieżkę kariery, jak i satysfakcję z pracy.
Zobacz także:
- Spółka prawnicza
- Umowa o pracę
- Obowiązek zachowania poufności
- Regulamin zawodowy
- Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej
Najczęściej zadawane pytania
Jakie szczególne regulacje prawa pracy obowiązują w przypadku początkujących prawników w dużych kancelariach?
Początkujący prawnicy w dużych kancelariach są z reguły zatrudnieni jako pracownicy etatowi (adwokaci) lub aplikanci. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku zatrudnionych prawników pełnoprawnych zastosowanie znajduje ustawa o obowiązku potwierdzenia warunków zatrudnienia (Nachweisgesetz), która nakłada obowiązek pisemnego określenia wszystkich istotnych warunków umowy – takich jak czas pracy, wynagrodzenie, urlop i okresy wypowiedzenia. AGG (Ustawa o równym traktowaniu) chroni początkujących prawników przed dyskryminacją ze względu na płeć, pochodzenie lub inne chronione cechy. Ponadto stosuje się ustawę o czasie pracy, choć ze względu na zawodowy status i umowę o tzw. zaufaniowy czas pracy w kancelariach często wdraża się elastyczne modele pracy. W przypadku aplikantów należy odróżnić zatrudnienie na etacie od zatrudnienia w ramach aplikacji adwokackiej; dotyczą ich częściowo odmienne przepisy dotyczące wynagrodzenia i czasu pracy. Dopuszczalne są okresy próbne z krótszym okresem wypowiedzenia dla obu stron. Ważny jest również obowiązek zachowania poufności (§ 43a BRAO), który obowiązuje od początku umowy – także dla początkujących prawników.
Jakie przepisy ustawowe regulują czas pracy młodych prawników w dużych kancelariach?
Czas pracy początkujących prawników zasadniczo podlega ustawie o czasie pracy (ArbZG), która przewiduje maksymalnie osiem godzin pracy dziennie, z możliwością wydłużenia do dziesięciu godzin pod warunkiem zapewnienia odpowiedniego czasu wolnego w zamian. W dużych kancelariach często obowiązuje tzw. zaufaniowy czas pracy, czyli rezygnacja z ścisłej ewidencji czasu pracy, co jednak nie wyłącza ustawowych limitów. W indywidualnych przypadkach mogą występować odstępstwa wynikające z praktyki biurowej lub postanowień umownych, ale są one prawnie ograniczone. Nadgodziny są typowe i dopuszczalne pod warunkiem, że są określone w umowie o pracę lub umowie o zatrudnienie oraz pozostają w odpowiedniej relacji do podstawowego wynagrodzenia. Jeżeli nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, ryczałt za nadgodziny musi być jasno i przejrzyście uzgodniony. Ustawa o czasie pracy przewiduje także przerwy i minimalne okresy odpoczynku, których należy przestrzegać także w kancelariach.
Jakie prawa przysługują w zakresie urlopu i czasu wolnego?
Prawo do urlopu początkujących prawników opiera się początkowo na ustawie o urlopach (BUrlG), która przewiduje minimalny roczny urlop w wymiarze 20 dni roboczych (przy pięciodniowym tygodniu pracy 24 dni robocze przy sześciodniowym tygodniu pracy). W większości dużych kancelarii przewidziany jest wyższy urlop w umowie o pracę, zwykle między 25 a 30 dniami. Pełne prawo do urlopu przysługuje po sześciu miesiącach zatrudnienia. Roszczenie o czas wolny w zamian za nadgodziny powstaje tylko wtedy, gdy przewiduje to umowa o pracę lub jest to zwyczaj stosowany w firmie. W przypadku niewykorzystania urlopu z powodu wypowiedzenia przysługuje prawo do ekwiwalentu. Sytuacja aplikantów różni się, gdyż w trakcie poszczególnych etapów szkoleniowych przysługuje im tylko urlop szkoleniowy. Niewykorzystany urlop należy wybrać w określonych terminach, w przeciwnym razie wygasa zgodnie z § 7 ust. 3 BUrlG. Wyjątkowo możliwe jest przeniesienie urlopu do 31 marca następnego roku.
Jak prawnie uregulowana jest kwestia wynagrodzenia?
Wynagrodzenie początkujących prawników w dużych kancelariach ustalane jest indywidualnie w umowie, ponieważ nie obowiązuje żaden układ zbiorowy dla zatrudnionych prawników. O wysokości wynagrodzenia decydują kwalifikacje, ocena końcowa oraz sytuacja na rynku. Nachweisgesetz wymaga transparentności warunków wynagradzania w umowie o pracę. Zwykle przewiduje się miesięczne wynagrodzenie zasadnicze, a dodatkowo mogą zostać ustalone premie i świadczenia dodatkowe. Ustalanie wyłącznie wynagrodzenia zadaniowego jest niepraktykowane – raczej stosuje się składniki zmienne, np. w postaci premii uzależnionej od obrotu. Wynagrodzenie za nadgodziny musi być jasno określone; zazwyczaj ustala się ryczałt za nadgodziny lub przewiduje czas wolny. Aplikanci otrzymują z zasady „zasiłek na utrzymanie” lub „wynagrodzenie za praktykę”, którego wysokość określona jest w indywidualnej umowie i które nie stanowi zatrudnienia podlegającego ubezpieczeniu społecznemu.
Jakie obowiązki i zagadnienia dotyczące odpowiedzialności dotyczą początkujących prawników?
Początkujący prawnicy, tak jak wszyscy zatrudnieni adwokaci, zobowiązani są do starannej i sumiennej obsługi spraw. Podlegają obowiązkowi zachowania poufności (§ 43a BRAO), a także ciągłemu dokształcaniu (por. § 43a ust. 6 BRAO). Błędne doradztwo może skutkować odpowiedzialnością wobec klienta; zasadniczo adwokaci-etatowi objęci są ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej kancelarii, jednak istnieje ustawowo określona minimalna suma ubezpieczenia (§ 51 BRAO), której wysokość zapewnia pracodawca. Roszczenie regresowe pracodawcy wobec pracownika jest bardzo ograniczone i możliwe tylko w przypadku umyślności lub rażącego niedbalstwa. Ponadto istnieje obowiązek unikania konfliktów interesów. Polecenia pracodawcy należy wykonywać w ramach uprawnień kierowniczych, o ile nie stoją one w sprzeczności z prawem zawodowym ani z etyką zawodową.
Jakie prawa ochronne przysługują początkującym prawnikom w zakresie ochrony macierzyństwa, urlopu rodzicielskiego i równego traktowania?
Początkujący prawnicy korzystają w pełni z ustawowych praw ochronnych przewidzianych w ustawie o ochronie macierzyństwa (MuSchG), ustawie o zasiłku rodzicielskim i urlopie rodzicielskim (BEEG) oraz w ustawie o równym traktowaniu (AGG). Kobiety w ciąży zatrudnione w dużych kancelariach są chronione przed zwolnieniem od momentu powiadomienia o ciąży aż do czterech miesięcy po porodzie (§ 17 MuSchG). Przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego i świadczeń obowiązują tak samo jak prawo do urlopu rodzicielskiego, niezależnie od statusu początkującego prawnika. W trakcie urlopu rodzicielskiego pracownicy mają prawo do powrotu na swoje stanowisko lub na równorzędne stanowisko. Zakazy dyskryminacji zgodnie z AGG obowiązują niezależnie od stażu pracy czy stanowiska, co oznacza, że np. dyskryminacje przy awansie czy podwyżkach są prawnie zaskarżalne. Pracodawcy mają obowiązek podejmować działania prewencyjne i ochronne, do których należy również tworzenie punktów skarg.