Ubezpieczenie zdrowotne na aplikacji prawniczej

Ubezpieczenie zdrowotne podczas aplikatury

Ubezpieczenie zdrowotne w trakcie aplikatury stanowi kluczowy element zabezpieczenia socjalnego podczas prawniczego lub pedagogicznego przygotowania zawodowego w Niemczech. Niniejszy artykuł wyjaśnia ramy prawne, szczególne cechy oraz różne warianty ubezpieczenia zdrowotnego dla aplikantów i aplikantek. Celem jest kompleksowe przedstawienie wszystkich istotnych aspektów prawnych, praktycznych i finansowych.

Podstawy prawne ubezpieczenia zdrowotnego podczas aplikatury

Obowiązek ubezpieczenia i przepisy prawne

Aplikantki i aplikanci podlegają – w zależności od kraju związkowego oraz rodzaju aplikatury (np. jako aplikant nauczycielski lub prawniczy) – różnym przepisom z zakresu ubezpieczeń społecznych. Kluczowe znaczenie mają tu zwłaszcza Piąta Księga Socjalna (SGB V) oraz przepisy o pomocy zdrowotnej krajów związkowych i instytucji federalnych. Szczególnie istotny jest status urzędnika/urzędniczki na okres próbny, który obowiązuje wielu aplikantów podczas szkolenia zawodowego.

Aplikanci jako urzędnicy na okres próbny co do zasady nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia w ustawowym systemie ubezpieczeń zdrowotnych (GKV) (§ 5 ust. 1 pkt 2 SGB V). Zamiast tego mają możliwość wykupienia ubezpieczenia prywatnego lub – przy spełnieniu określonych warunków – pozostania dobrowolnie w GKV.

Prawo do pomocy zdrowotnej w trakcie aplikatury

Urzędnicy na okres próbny mają w okresie aplikatury prawo do pomocy zdrowotnej (Beihilfe). To wsparcie państwowe pokrywa zwykle od 50% do 80% kwalifikowanych kosztów leczenia. Dokładna wysokość świadczeń (Beihilfebemessungssatz) zależy od kraju związkowego, sytuacji rodzinnej oraz innych indywidualnych czynników. Pomoc zdrowotna nie pokrywa jednak wszystkich kosztów, dlatego konieczne jest wykupienie dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Warianty ubezpieczenia zdrowotnego podczas aplikatury

Prywatne ubezpieczenie zdrowotne (PKV)

Aplikanci będący urzędnikami mogą dobrowolnie wykupić prywatne ubezpieczenie zdrowotne. PKV oferuje specjalne taryfy dla urzędników na okres próbny (tzw. taryfy dla kandydatów – Anwärtertarife), które zazwyczaj zapewniają szeroki zakres ochrony w atrakcyjnych cenach. W połączeniu z prawem do pomocy zdrowotnej należy ubezpieczyć wyłącznie pozostały wkład własny w wybranym prywatnym towarzystwie.

Charakterystyczne cechy prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego podczas aplikatury to:

• Taryfy dla kandydatów: Tymczasowe taryfy o korzystniejszym stosunku ceny do jakości na czas trwania aplikatury.
• Indywidualny wybór taryfy: Możliwość dostosowania do potrzeb, np. poprzez wybór udziału własnego oraz zakresu świadczeń.
• Badanie stanu zdrowia: Przystąpienie do PKV jest co do zasady powiązane z obowiązkiem przystąpienia do badania lekarskiego.

Ustawowe ubezpieczenie zdrowotne (GKV)

Przy spełnieniu określonych warunków istnieje możliwość pozostania w systemie ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego. Dotyczy to przede wszystkim aplikantów, którzy już przed rozpoczęciem aplikatury byli objęci obowiązkiem ubezpieczenia w GKV. Mogą oni złożyć wniosek o dobrowolne kontynuowanie ubezpieczenia (§ 9 SGB V).

GKV – w przeciwieństwie do PKV – pokrywa nie tylko część kosztów, lecz zasadniczo zapewnia szeroką ochronę podstawową. Prawo do pomocy zdrowotnej pozostaje, z tym że jej zakres zostaje ograniczony, gdyż ustawowa kasa chorych pokrywa już koszty podstawowe.

Przypadki szczególne i możliwości wyboru

Dla aplikantów nauczycielskich obowiązują co do zasady te same ramy prawne. W Bawarii, na przykład, aplikanci są uznawani podczas aplikatury za pracowników i obowiązkowo podlegają GKV. W innych krajach związkowych szczególne znaczenie ma międzynarodowe ubezpieczenie zdrowotne dla zagranicznych aplikantów, o ile nie są oni urzędnikami.

Zakończenie aplikatury i zmiana ubezpieczenia

Z chwilą zdania egzaminu końcowego lub przerwania aplikatury z reguły wygasa status urzędnika na okres próbny. Osoby te muszą wtedy wybrać nowe ubezpieczenie zdrowotne, zwłaszcza jeśli rozpoczynają pracę w sektorze publicznym lub na umowie objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. Przejście do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego jest możliwe pod określonymi warunkami (§ 9 SGB V, § 10 SGB V).

Wysokość składek i zakres świadczeń

Wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne w trakcie aplikatury znacznie się różni w zależności od rodzaju (prywatne lub ustawowe). Wpływ mają zwłaszcza:

• Wiek osoby ubezpieczonej
• Stan zdrowia (w PKV)
• Wybór taryfy
• Wysokość wskaźnika pomocy zdrowotnej
• Współubezpieczenie dzieci lub małżonka

Prawo do ochrony ubezpieczenia zdrowotnego obejmuje zarówno leczenie ambulatoryjne, jak i szpitalne, wizyty u lekarza, leki oraz usługi protetyki stomatologicznej. Szczegółowe świadczenia zależą od wybranej taryfy lub ustawowego katalogu świadczeń.

Obowiązek udokumentowania i terminy zgłoszenia

Urzędnicy na okres próbny są zobowiązani do wykazania ciągłości ubezpieczenia zdrowotnego. Przy zmianie między GKV a PKV należy okazać stosowne potwierdzenia okresów ubezpieczenia. Zgłoszenia do PKV należy dokonać najpóźniej w dniu rozpoczęcia służby, w przeciwnym razie grozi wykluczenie z korzystnych taryf dla kandydatów.

Podsumowanie

Ubezpieczenie zdrowotne w trakcie aplikatury charakteryzuje się szczególnymi uwarunkowaniami prawnymi i praktycznymi. Wybór pomiędzy ubezpieczeniem prywatnym a ustawowym zależy od statusu osobistego, przepisów obowiązujących w danym kraju związkowym oraz indywidualnej sytuacji życiowej. Pomoc zdrowotna ze strony pracodawcy publicznego stanowi zasadniczy element zabezpieczenia ubezpieczeniowego podczas aplikatury. Aplikanci powinni dokładnie przeanalizować odmienne opcje ubezpieczenia i wynikające z nich konsekwencje finansowe oraz prawne.

Dalsze podstawy prawne

• Piąta Księga Socjalna (SGB V)
• Federalne rozporządzenie o pomocy zdrowotnej (BBhV)
• Przepisy o pomocy zdrowotnej krajów związkowych
• Ustawa o statusie urzędnika (BeamtStG)

Najczęściej zadawane pytania

Czy muszę samodzielnie zadbać o swoje ubezpieczenie zdrowotne podczas aplikatury?

Podczas aplikatury na aplikantach ciąży obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 13 SGB V, o ile nie mają już innego ubezpieczenia w ramach systemu ustawowego lub nie zostali z niego zwolnieni na mocy § 8 SGB V. Ponieważ aplikanci będący urzędnikami na okres próbny zazwyczaj otrzymują pomoc zdrowotną od pracodawcy publicznego, istnieje zazwyczaj możliwość wyboru między ubezpieczeniem ustawowym a prywatnym. Zawarcie umowy ubezpieczenia leży w gestii samego aplikanta, pracodawca nie występuje jako ubezpieczyciel. Automatyczne przejście do GKV następuje tylko wtedy, gdy zmienia się status – np. przy odejściu ze służby lub w przypadkach szczególnych. Zaleca się, by przed rozpoczęciem aplikatury samodzielnie wyjaśnić kwestię ubezpieczenia i w razie potrzeby przedstawić formalny dowód posiadania ochrony ubezpieczeniowej.

Jakie mam opcje wyboru ubezpieczenia zdrowotnego jako aplikant?

Pod względem prawnym aplikanci zasadniczo mogą zabezpieczyć się dobrowolnie w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym (§ 9 SGB V) lub w ubezpieczeniu prywatnym, o ile mają prawo do pomocy zdrowotnej. Wybór między GKV a PKV jest zgodnie z § 8 ust. 1 SGB V możliwy jednokrotnie; przy rozpoczęciu aplikatury można uzyskać zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia ustawowego. W przypadku prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego kasa pomocy zdrowotnej federalna lub krajowa pokrywa z reguły część kosztów leczenia (najczęściej 50%, czasem więcej – zależnie od sytuacji rodzinnej), a resztę należy ubezpieczyć w prywatnej polisie na koszty własne. Powrót do GKV po dokonaniu tego wyboru jest prawnie dopuszczalny tylko w określonych przypadkach, np. po przejściu do stosunku pracy. Istotne jest terminowe, pisemne złożenie wniosku o zwolnienie z GKV, jeżeli decydują się Państwo na PKV.

Czy powinienem podczas aplikatury rozważyć ubezpieczenie na przyszłość (Anwartschaftsversicherung)?

Ubezpieczenie na przyszłość (Anwartschaftsversicherung) zalecane jest zwłaszcza wtedy, gdy przewidywana jest zmiana z prywatnego na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne lub odwrotnie (np. przy braku przejęcia na stanowisko urzędnika mianowanego lub w przypadku okresu bez własnej ochrony ubezpieczeniowej). Jednak pod względem prawnym nie ma obowiązku zawierania takiego ubezpieczenia; jest ono dobrowolnym świadczeniem zabezpieczającym na wypadek powrotu do poprzedniego statusu ubezpieczenia (szczególnie PKV) bez ponownego badania zdrowia i z zachowaniem wieku początkowego. Warto rozważyć tę opcję w przypadku zmian rodzinnych, niezdolności do pracy lub wysokiego prawdopodobieństwa przejścia do GKV po zakończeniu aplikatury.

Co się dzieje z ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli aplikatura zostanie przedwcześnie zakończona?

W przypadku ustawowego zakończenia aplikatury przed upływem przewidzianego czasu, np. przez zwolnienie, rezygnację lub niezdanie egzaminu, wygasa jednocześnie status urzędnika na okres próbny. W konsekwencji zwykle traci się prawo do pomocy zdrowotnej. Zgodnie z § 2 SGB V powstaje wtedy obowiązek ubezpieczenia w GKV, o ile wcześniej nie było innej ochrony. Dotychczasowe prywatne ubezpieczenie musi być przekształcone w ubezpieczenie na przyszłość (Anwartschaft) lub – ewentualnie – dobrowolne dalsze ubezpieczenie, natomiast w GKV istnieje obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczenia w ciągu dwóch tygodni od zmiany statusu. Zaleca się natychmiastowe poinformowanie obecnego i przyszłego ubezpieczyciela o zmianie statusu, aby uniknąć przerw w ochronie i obowiązku dopłat.

Jak wysokie są składki na ubezpieczenie zdrowotne podczas aplikatury i czy są one dofinansowywane przez pracodawcę publicznego?

W trakcie aplikatury jako urzędnik na okres próbny nie przysługuje pracodawcy udział w składce na GKV, jak ma to miejsce u pracowników. W przypadku PKV aplikanci otrzymują pomoc zdrowotną od pracodawcy publicznego, której wysokość zależy od sytuacji rodzinnej i przepisów obowiązujących w danym kraju związkowym, najczęściej pokrywając 50% kosztów leczenia. Pozostałą część należy ubezpieczyć prywatnie, a wysokość składki zależy od wieku, stanu zdrowia oraz wybranego zakresu ochrony. W GKV składka jest dobrowolna (§ 240 SGB V) i wyliczana na podstawie bieżących minimalnych dochodów, pomniejszonych o ewentualne inne przychody. Bezpośrednie dopłaty do składki zdrowotnej przez pracodawcę publicznego nie są przewidziane; jedynie pomoc zdrowotna zmniejsza realny koszt własny przy wyborze PKV.

Co należy wziąć pod uwagę w przypadku dłuższej choroby lub urlopu macierzyńskiego w odniesieniu do ubezpieczenia zdrowotnego?

W trakcie aplikatury, w przypadku dłuższej choroby lub urlopu macierzyńskiego, co do zasady utrzymuje się stosunek służbowy, o ile nie nastąpi zwolnienie lub rezygnacja. Sytuacja ubezpieczeniowa pozostaje wówczas bez zmian: prawo do pomocy zdrowotnej oraz wybrana ochrona ubezpieczeniowa pozostają w mocy. W trakcie urlopu macierzyńskiego mogą obowiązywać specjalne regulacje dotyczące pomocy zdrowotnej na szczeblu federalnym lub krajowym. W pozostałych przypadkach brak jest ustawowych świadczeń ze strony pracodawcy publicznego podczas długotrwałej choroby, dlatego osoby ubezpieczone prywatnie powinny zadbać o ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy. W GKV w czasie choroby zasadniczo obowiązuje nadal obowiązek opłacania składek, niezależnie od aktualnych dochodów.

Czy jako żonaty/zamezna aplikant(ka) mogę być objęty(a) ubezpieczeniem rodzinnym przez małżonka?

Bezpłatne ubezpieczenie rodzinne zgodnie z § 10 SGB V jest możliwe dla małżonków w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym, o ile aplikant(-ka) sam(a) nie podlega w GKV obowiązkowi ubezpieczenia ani nie posiada prawa do pomocy zdrowotnej jako urzędnik na okres próbny. Urzędnicy są zobowiązani zawrzeć indywidualną umowę ubezpieczeniową, dlatego bezpłatne ubezpieczenie rodzinne podczas aplikatury jest z założenia ustawowo wykluczone – niezależnie od tego, czy małżonek jest członkiem GKV. W przypadku PKV obowiązuje odpowiednie ubezpieczenie zależne od prawa do pomocy zdrowotnej i indywidualnej sytuacji. Jedynie w niektórych przypadkach przy zmianie statusu (np. po opuszczeniu służby urzędniczej) krótkookresowo możliwe jest ubezpieczenie rodzinne, co jednak wymaga indywidualnej oceny prawnej.