Wyjaśnienie pojęcia: Staż w przedsiębiorstwie (Inhouse)
Staż w przedsiębiorstwie (Inhouse) oznacza w kontekście prawnym określony etap szkolenia lub pracy w ramach przedsiębiorstwa, w szczególności w odniesieniu do aplikacji prawniczej oraz innych zawodów prawnych czy ekonomicznych, a także praktycznej współpracy osób z wykształceniem prawniczym lub ekonomicznym w przedsiębiorstwach. Pojęcie to obejmuje tymczasowe, zorganizowane wdrożenie, wykonywanie zadań lub etap szkoleniowy w ramach prawnym, organizacyjnym i gospodarczym przedsiębiorstwa i uwzględnia wszystkie kwestie prawne, wymagania i konsekwencje związane z tym stażem.
Podstawy prawne stażu w przedsiębiorstwie (Inhouse)
1. Przepisy ustawowe
a) Aplikacja prawnicza i wybór stażu w przedsiębiorstwie
W Niemczech wybór stażu w przedsiębiorstwie stanowi stały element aplikacji prawniczej, regulowanej przez Niemiecką Ustawę o Sędziach (DRiG) oraz odpowiednie przepisy krajów związkowych i rozporządzenia dotyczące szkoleń. Aplikanci mogą odbywać część praktyki zawodowej (staż wybieralny) w przedsiębiorstwach. Kluczowe przepisy to:
- §§ 5 i nast. DRiG (nacisk na praktyczne szkolenie)
- Rozporządzenia dotyczące szkolenia i egzaminów w poszczególnych krajach związkowych
Staż w przedsiębiorstwie można odbyć w działach prawnych firm prywatnych, związkach pracodawców lub organizacjach. Ustawodawca przewiduje, że ten okres szkolenia powinien zapewniać merytoryczne kierownictwo, odpowiedni nadzór i powiązanie z celami szkoleniowymi aplikacji prawniczej.
b) Staże i obowiązkowe praktyki w toku studiów
W ramach kierunków studiów o profilu ekonomicznym lub prawniczym, ustawy o szkolnictwie wyższym i regulaminy egzaminacyjne wymagają odbycia praktyk w przedsiębiorstwach, które również mogą być uznane za staż w przedsiębiorstwie (Inhouse). Podstawę prawną stanowią:
- Ustawy o szkolnictwie wyższym krajów związkowych
- Regulaminy egzaminacyjne odpowiednich kierunków studiów
c) Aspekty prawa pracy (np. programy stażowe, praktyki)
W przypadku stosunków pracy lub czasowego zatrudnienia, realizowanych w ramach programów stażowych lub praktyk, ma zastosowanie ogólne prawo pracy:
- §§ 611a i nast. Kodeksu cywilnego (BGB)
- Ustawa o potwierdzaniu warunków zatrudnienia (NachwG)
- Ustawa o płacy minimalnej (MiLoG), o ile znajduje zastosowanie
Przepisy te regulują w szczególności prawa i obowiązki w trakcie stażu w przedsiębiorstwie, takie jak wynagrodzenie, czas pracy, ubezpieczenia społeczne oraz prawo do urlopu.
2. Wymogi w zakresie ochrony danych osobowych
Podczas stażu w przedsiębiorstwie (Inhouse) wszyscy uczestnicy muszą przestrzegać wymogów Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) w połączeniu z Federalną Ustawą o Ochronie Danych (BDSG). Dotyczy to w szczególności:
- Poufności danych klientów, informacji wewnętrznych firmy i tajemnic handlowych
- Informowania o przetwarzaniu danych w związku z wykonywaną działalnością przez stażystów
- Zawarcia klauzul o zachowaniu poufności oraz – w razie potrzeby – umów dotyczących przetwarzania danych
3. Tajemnica zawodowa i poufność
Obowiązek zachowania tajemnicy wynika zazwyczaj z:
- § 203 Kodeksu karnego (StGB) w przypadku szczególnie chronionych tajemnic zawodowych
- § 17 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UWG) – ochrona tajemnic przedsiębiorstwa i handlowych
- Wewnętrzne regulaminy firmy i indywidualne umowy
W szczególności w działach prawnych często obowiązuje zaostrzony obowiązek poufności wobec danych klientów, wewnętrznych procesów i strategii.
Staż w przedsiębiorstwie (Inhouse): uwarunkowania umowne i organizacyjne
1. Ukształtowanie umowy
W zależności od rodzaju stażu (aplikacja, praktyka, program stażowy) należy uwzględnić różne ramy umowne:
a) Umowa szkoleniowa/umowa o praktykę
- Sporządzenie na piśmie zakresu szkolenia, zadań i okresu trwania
- Uregulowanie wynagrodzenia, czasu pracy i urlopu
- Uzgodnienia dotyczące obowiązku poufności, ochrony danych i ewentualnych zakazów konkurencji
b) Umowa o nadzór (aplikacja prawnicza)
- Obowiązek merytorycznego nadzoru przez odpowiedzialną osobę w dziale prawnym/przedsiębiorstwie
- Ustalenie celów szkolenia zgodnie z przepisami krajowymi
- Obowiązek dokumentowania przebiegu stażu (sprawozdania)
2. Prawo do wydawania poleceń i samodzielność
Podczas stażu w przedsiębiorstwie stażyści podlegają organizacyjnie poleceniom osoby nadzorującej, przy czym nacisk należy położyć na cele szkoleniowe. Powierzone zadania muszą służyć celom dydaktycznym i nie mogą całkowicie zastępować regularnych pracowników.
Problemy prawne i spory związane ze stażem w przedsiębiorstwie
1. Status stażystów
Jednym z głównych zagadnień prawnych jest rozróżnienie pomiędzy stosunkiem szkoleniowym a stosunkiem pracy:
- W przypadku aplikacji oraz obowiązkowych praktyk mamy do czynienia ze stosunkiem szkoleniowym; najważniejszy jest cel kształcenia.
- W programach stażowych i dobrowolnych praktykach w poszczególnych przypadkach może zostać nawiązany stosunek pracy, co powoduje bezpośrednie konsekwencje w zakresie ubezpieczeń społecznych, ochrony przed wypowiedzeniem oraz obowiązku wynagrodzenia.
2. Odpowiedzialność podczas stażu
W przypadku popełnienia błędu w trakcie stażu w przedsiębiorstwie (Inhouse) należy zbadać, czy i w jakim zakresie odpowiedzialność ponosi przedsiębiorstwo lub stażysta. Zwykle stosuje się zasadę ograniczonej odpowiedzialności praktykanta/pracownika, ustanowioną przez Federalny Sąd Pracy (BAG).
3. Kwestie wynagrodzenia i ubezpieczeń społecznych
Obowiązek wypłaty wynagrodzenia podczas stażu w przedsiębiorstwie zależy od danej kwalifikacji prawnej, zwłaszcza według ustawy o płacy minimalnej i przepisów ubezpieczeń społecznych. Obowiązkowe etapy odbywane w ramach aplikacji lub studiów z reguły nie podlegają ustawie o płacy minimalnej.
4. Ochrona przed konkurencją i obowiązki po zakończeniu stażu
Często w trakcie lub po zakończeniu stażu w przedsiębiorstwie uzgadnia się zakazy konkurencji oraz zasady zwrotu dokumentów, nośników danych i zobowiązania do zachowania tajemnicy.
Staż w przedsiębiorstwie (Inhouse) w praktyce
1. Obszary zastosowania i typowe zadania
Zazwyczaj stażyści odbywają praktykę w następujących obszarach:
- Działy prawne
- Działy compliance
- Działy personalne z zakresem prawnym
- Corporate governance i zarządzanie ryzykiem
Typowe zadania: wsparcie w analizie umów, sporządzanie opinii prawnych, komunikacja z organami, przygotowywanie pism oraz szkoleń wewnątrzfirmowych.
2. Obowiązki dokumentacyjne i sprawozdawcze
Zgodnie z wymogami prawnymi, działalność podczas stażu w przedsiębiorstwie musi być odpowiednio dokumentowana (np. sprawozdania z praktyki, potwierdzenia wykonywanych czynności), aby zapewnić uznanie tego etapu szkolenia.
3. Zakończenie stażu i jego skutki
Po zakończeniu stażu stosunek pracy wygasa, natomiast obowiązki takie jak zachowanie poufności czy zwrot materiałów pozostają w mocy.
Staż w przedsiębiorstwie (Inhouse) to istotny, wielowątkowy element praktycznej nauki zawodu w profesjach prawniczych i ekonomicznych, który wiąże się z wieloma wymaganiami prawnymi. Od kształtowania umowy, przez prawo pracy, ochronę danych, dbałość o poufność, po kwestie odpowiedzialności, regulacje konkurencji i zakończenia – istnieje szereg aspektów prawnych, które muszą być spełnione, by zapewnić prawidłowy i skuteczny przebieg stażu.
Najczęściej zadawane pytania
Jakie ramy prawne obowiązują dla wewnętrznych etapów szkolenia (stażów inhouse) w przedsiębiorstwie?
Wewnętrzne etapy szkolenia w Niemczech podlegają przepisom ustawy o kształceniu zawodowym (BBiG) oraz innym odpowiednim regulacjom zawodowym. Przedsiębiorstwo ma obowiązek przestrzegać zasad prawidłowego szkolenia, w szczególności odpowiednich treści według rozporządzenia o szkoleniu i zapewnienia niezbędnych środków pracy. Ponadto ustawa o ochronie pracy młodocianych obowiązuje w przypadku niepełnoletnich, a ustawa o równym traktowaniu (AGG) chroni przed dyskryminacją. Kluczowe jest, by umowa o szkolenie pozostała aktualna, a prawa i obowiązki stron były w pełni zachowane przez cały staż inhouse. Terminowe normy czasu pracy, zwłaszcza wg ustawy o czasie pracy, muszą być skrupulatnie przestrzegane. Wewnętrzne staże powinny być ponadto dokumentowane w planie szkolenia i nadzorowane przez osobę odpowiedzialną za prowadzenie szkolenia.
Jakie obowiązki ma przedsiębiorstwo wobec stażystów podczas stażu inhouse?
Przedsiębiorstwo jest zobowiązane do pełnej realizacji wszystkich ustawowych i umownych regulacji podczas stażu inhouse. Dotyczy to w szczególności wypłaty wynagrodzenia określonego w umowie szkoleniowej, prawa do urlopu na podstawie ustawy o urlopie (BUrlG) oraz obowiązków opieki i ochrony wobec stażysty. Przedsiębiorstwo musi zapewnić osiągnięcie celów szkoleniowych na danym etapie i odpowiednio zaplanować oraz udokumentować rotację w ramach zakładu. W przypadku naruszenia tych obowiązków, np. niewystarczającej opieki czy braku treści szkoleniowych, stażysta może złożyć skargę lub w skrajnym przypadku rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym.
Jakie prawa współdecydowania ma rada zakładowa przy organizacji stażów inhouse?
Rada zakładowa posiada szerokie prawa współdecydowania na podstawie ustawy o ustroju zakładów pracy (BetrVG) w zakresie miejsc szkolenia i ich organizacji, w szczególności zgodnie z § 98 BetrVG. Wprowadzenie lub zmiana stażów inhouse oraz ich organizacja i przebieg podlegają współdecydowaniu, jeśli dotyczą szkolenia w zakładzie. Rada zakładowa musi zostać poinformowana i brać udział przy istotnych zmianach. Ma także prawo przedstawiać propozycje poprawy sytuacji szkoleniowej i jakości szkolenia.
Jakie przepisy dotyczące ochrony danych należy uwzględnić przy stażach inhouse?
Również w trakcie realizacji stażów inhouse obowiązują w pełni przepisy Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO). Dane osobowe stażystów, takie jak wyniki, oceny lub informacje medyczne, mogą być gromadzone, przetwarzane i przechowywane tylko w zakresie niezbędnym do realizacji celu szkolenia oraz gdy istnieje do tego podstawa prawna. Przedsiębiorstwo musi wdrożyć odpowiednie środki techniczne i organizacyjne w celu ochrony danych. Stażyści muszą być poinformowani o rodzaju, zakresie i celu przetwarzania danych. Przekazywanie danych osobom trzecim jest niedozwolone bez zgody zainteresowanego lub podstawy prawnej.
Jakie szczególne zasady dotyczą odpowiedzialności w przypadku wypadków podczas stażu inhouse?
Wypadki, które zdarzą się podczas stażu inhouse, są co do zasady uznawane za wypadki przy pracy w rozumieniu Księgi VII Socjalnego Kodeksu (SGB VII) i podlegają ochronie ubezpieczenia wypadkowego. Przedsiębiorstwo ma obowiązek wdrożenia wszystkich wymaganych środków zapobiegawczych zgodnie z ustawą o ochronie pracy (ArbSchG) i przepisami związku zawodowych. W przypadku zaistnienia wypadku należy sporządzić zgłoszenie powypadkowe i zadbać o zabezpieczenie stażysty. Jeśli przedsiębiorstwo nie dopełni swoich obowiązków, może ponieść odpowiedzialność wobec związku zawodowego lub stażysty.
W jakim zakresie należy dostosować regulacje umowne przy realizacji stażu inhouse?
Zwykle nie jest konieczna zmiana istniejącej umowy szkoleniowej, o ile staż inhouse odbywa się w ramach określonym w umowie i planie szkolenia. Jeśli jednak obejmuje inne zadania, nowe miejsca lub treści nieujęte pierwotnie w umowie, zalecana jest pisemna zmiana lub aneks do umowy. Wszelkie zmiany muszą być przejrzyste i zakomunikowane stażyście. Naruszenie tej przejrzystości może skutkować nieważnością lub nawet roszczeniami o odszkodowanie.
Jakie wymogi prawne obowiązują w zakresie równego traktowania i równych szans podczas stażu inhouse?
Przedsiębiorstwo jest zobowiązane na podstawie Ustawy o równym traktowaniu (AGG) zagwarantować równość szans i równe traktowanie przy doborze, przydziale i realizacji staży inhouse. Niedopuszczalne jest dyskryminowanie ze względu na płeć, wiek, pochodzenie, religię, światopogląd, niepełnosprawność lub tożsamość seksualną. Naruszenia mogą skutkować roszczeniem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Drogi składania skarg powinny być jasno określone, a procedury wyboru wolne od dyskryminacji.