Pojęcie i ramy prawne samodzielnej działalności po drugim egzaminie prawniczym
Die Samodzielna działalność po drugim państwowym egzaminie prawniczym oznacza w kontekście prawnym tę działalność zawodową, którą osoby po zdaniu drugiego państwowego egzaminu prawniczego (egzamin asesorski) wykonują w pełni samodzielnie, na własny rachunek i własne ryzyko, bez związania stałym stosunkiem pracy. W Niemczech drugi egzamin państwowy kończy standardowe wykształcenie prawnicze i otwiera możliwość podjęcia samodzielnej działalności doradczej lub orzeczniczej, zwłaszcza jako Rechtsanwalt, notariusz lub w innych wolnych zawodach prawniczych.
Wymagania dotyczące samodzielnej działalności po drugim egzaminie
Ukończenie drugiego egzaminu państwowego
Zasadniczym formalnym wymogiem jest pozytywne zaliczenie egzaminu asesorskiego. Dopiero uzyskanie tytułu „w pełni wykwalifikowany prawnik/prawniczka” daje uprawnienia do samodzielnej działalności. Świadectwo zaliczenia tego egzaminu należy zazwyczaj przedłożyć przy rejestracji lub w procedurach dopuszczeniowych.
Wymagania dotyczące dopuszczenia do samodzielnej działalności
Rozpoczęcie samodzielnej działalności zawodowej w obszarze prawa zwykle wymaga formalnego dopuszczenia, na przykład jako Rechtsanwalt lub notariusz. Oprócz ukończenia kształcenia wymagane są także inne warunki, takie jak:
- Osobista wiarygodność i predyspozycje według właściwych przepisów (np. Bundesrechtsanwaltsordnung)
- Dowód posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej
- Brak przeszkód karnych lub dyscyplinarnych
Inne wymogi prawne
W zależności od charakteru wykonywanego zawodu mogą być również wymagane szczególne regulacje dotyczące siedziby kancelarii, organizacji, przestrzegania przepisów zawodowych, przyjmowania zleceń i tajemnicy zawodowej.
Formy samodzielnej działalności po drugim egzaminie
Doradztwo prawne
Jedną z klasycznych alternatyw jest założenie własnej kancelarii jako Rechtsanwalt. Działalność prowadzona jest na własną odpowiedzialność, z zachowaniem wymogów zawodowych.
Działalność notarialna
Po drugim egzaminie, po pozytywnej rekrutacji i procedurze dopuszczeniowej, można również powołać się do notariatu. Również w tym przypadku mamy do czynienia z samodzielnością w znaczeniu prawnym.
Samodzielna działalność w innych zawodach prawniczych
Poza wymienionymi powyżej profesjami możliwa jest również samodzielna działalność doradcza, opiniodawcza lub mediacyjna po drugim egzaminie państwowym, o ile nie stoją temu na przeszkodzie przepisy prawa.
Obowiązki prawne i odpowiedzialność
Samodzielność i odpowiedzialność
Osoby prowadzące samodzielną działalność po drugim egzaminie działają na własny rachunek i ponoszą pełne ryzyko gospodarcze. Za naruszenia obowiązków w stosunku do klientów oraz za błędy w świadczeniu usług lub wykonawstwie odpowiadają co do zasady osobiście, niezależnie od wybranej formy organizacyjnej.
Prawo zawodowe i tajemnica zawodowa
Wykonywanie zawodu przez samodzielnych usługodawców prawniczych podlega rygorystycznym przepisom, w szczególności w zakresie tajemnicy zawodowej, zakazu reprezentowania sprzecznych interesów oraz obowiązku zachowania szczególnej staranności przy przyjmowaniu zleceń.
Status ubezpieczenia społecznego
Osoby prowadzące samodzielną działalność prawniczą są co do zasady odpowiedzialne za swoje zabezpieczenie społeczne. Obejmuje to w szczególności rejestrację w odpowiedniej instytucji zaopatrzeniowej (np. fundusz zaopatrzenia Rechtsanwälte) lub opcjonalnie w ustawowym bądź prywatnym ubezpieczeniu zdrowotnym czy emerytalnym. W wielu przypadkach nie ma obowiązku przynależności do ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych.
Aspekty spółek i podatków
Dopuszczalne formy prowadzenia działalności
Działalność można prowadzić indywidualnie lub zakładając spółki partnerskie, spółki cywilne lub spółki prawa handlowego po drugim egzaminie. Każda z tych form musi odpowiadać właściwym przepisom handlowym i zawodowym.
Obowiązki podatkowe
Osoby prowadzące samodzielną działalność podlegają opodatkowaniu dochodów (podatek dochodowy, ewentualnie podatek od osób prawnych i od działalności gospodarczej w przypadku określonych spółek) oraz obowiązkom w zakresie podatku VAT, o ile zostaną przekroczone prawnie określone limity zwolnienia.
Rejestracja i rozpoczęcie samodzielnej działalności
Obowiązki zgłoszeniowe i informacyjne
Rozpoczęcie samodzielnej działalności po drugim egzaminie należy zgłosić kilku organom, w szczególności:
- Urząd skarbowy: W celu rejestracji podatkowej
- Właściwe instytucje zawodowe (np. w celu wpisu do funduszu zaopatrzenia)
- Urząd ds. działalności gospodarczej, jeśli działalność nie należy do katalogu wolnych zawodów
Wymagane ubezpieczenia
Przed rozpoczęciem działalności należy wykazać wystarczające ubezpieczenie odpowiedzialności zawodowej. Wymagania dotyczące minimalnej sumy gwarancyjnej zależą od charakteru prowadzonej działalności i struktury organizacyjnej.
Zakończenie samodzielnej działalności
Wyrejestrowanie i skutki prawne
W przypadku zaprzestania samodzielnej działalności istnieją różne obowiązki wyrejestrowania wobec organów i instytucji (urząd skarbowy, ubezpieczenia społeczne, rejestry zawodowe). Zaniedbanie tych obowiązków może skutkować negatywnymi konsekwencjami podatkowymi oraz w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Odpowiedzialność po zakończeniu działalności
Dla już przyjętych zleceń lub zawartych umów istnieje także po zakończeniu działalności zawodowej odpowiedzialność po zakończeniu działalności za ewentualne naruszenia obowiązków. Okres tej odpowiedzialności zależy od ustawowych terminów przedawnienia.
Wnioski i podsumowanie
Die Samodzielna działalność po drugim egzaminie charakteryzuje się licznymi uwarunkowaniami prawnymi. Wymaga w szczególności pozytywnego zaliczenia egzaminu asesorskiego oraz spełnienia obowiązków zawodowych, podatkowych i dotyczących ubezpieczeń społecznych. Samodzielne wykonywanie zawodu wymaga szerokiej wiedzy z zakresu prawa zawodowego, spółek i odpowiedzialności cywilnej. Specjalne wymogi umowne, dotyczące odpowiedzialności oraz organizacji regulują bezpieczne prowadzenie relacji z klientami i profesjonalne wykonywanie zawodu. Przestrzeganie tych przepisów minimalizuje ryzyka i stanowi podstawę do odniesienia sukcesu w samodzielnej działalności zawodowej po drugim państwowym egzaminie prawniczym.
Często zadawane pytania
Jakie wymogi zawodowo-prawne należy spełnić, aby prowadzić samodzielną działalność po drugim egzaminie?
Po drugim państwowym egzaminie prawniczym niezbędne jest w pierwszej kolejności wpisanie się do izby Rechtsanwaltów zgodnie z § 4 BRAO, aby móc pracować jako samodzielny Rechtsanwalt. Wymaga to odpowiedniego wniosku wraz z potwierdzeniem zdania drugiego egzaminu i wymaganym ubezpieczeniem odpowiedzialności zawodowej zgodnie z § 51 BRAO. Założenie własnej kancelarii lub spółki partnerskiej wymaga dodatkowo spełnienia przepisów zawodowych dotyczących siedziby kancelarii (§ 27 BRAO) i wspólnego wykonywania zawodu (§§ 59a i następne BRAO). Wpisy do rejestru adwokatów oraz ewentualnie rejestru spółek partnerskich są wymagane w zależności od wybranej formy prawnej. W przypadku innych samodzielnych zawodów prawniczych, na przykład jako prawnik w firmie, należy stosować się do przepisów świadczenia usług prawniczych (§§ 1 i następne RDG), szczególnie gdy nie ma wpisu do izby Rechtsanwaltów.
Jakie są regulacje dotyczące obowiązku ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej?
Zgodnie z § 51 BRAO każdy samodzielny Rechtsanwalt jest zobowiązany do zawarcia ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej z minimalną sumą ubezpieczenia w wysokości 250.000 € na każde zdarzenie ubezpieczeniowe oraz jej utrzymania przez cały okres wpisu. Szczegóły należy przedstawić właściwej izbie Rechtsanwaltów. Wykonywanie zawodu bez odpowiedniego ubezpieczenia skutkuje ryzykiem cofnięcia wpisu (§ 14 ust. 2 pkt 9 BRAO). Przy wyborze towarzystwa należy zwracać uwagę na to, czy posiada ono zezwolenie BaFin. Ubezpieczenie musi obejmować wszystkie typowe ryzyka zawodowe wynikające z działalności Rechtsanwaltów, przy czym szczególne rodzaje działalności mogą wymagać dodatkowych ustaleń.
Jakie obowiązki zgłoszeniowe względem urzędów istnieją przy rozpoczęciu samodzielnej działalności?
Wraz z rozpoczęciem samodzielnej działalności zawodowej istnieje obowiązek zgłoszenia wobec różnych urzędów. W pierwszej kolejności rozpoczęcie działalności powinno być zgłoszone do właściwego urzędu skarbowego w celu uzyskania numeru podatkowego i ewentualnie prowadzenia okresowych deklaracji VAT (§§ 18, 138 AO). W izbie Rechtsanwaltów należy zgłosić otwarcie kancelarii, istnieją także dalsze obowiązki informacyjne dotyczące zmiany siedziby lub zmian w wykonywaniu zawodu (§ 27 BRAO). W zależności od wybranej formy prawnej mogą być również konieczne zgłoszenia do rejestru handlowego (w szczególności przy spółce partnerskiej lub GmbH) lub do właściwego sądu rejestrowego.
Jakie ograniczenia w zakresie reklamy zawodowej obowiązują?
Reklama adwokacka podlega zasadom rzetelności i prawdziwości zgodnie z § 43b BRAO i § 6 BORA. Reklama nie może być skierowana na uzyskanie konkretnego zlecenia ani zawierać mylących lub porównawczych treści. BORA szczegółowo określa wymogi dotyczące formy i treści: informacje o specjalizacjach, głównych obszarach działalności czy kwalifikacjach muszą odpowiadać rzeczywistości. Elektroniczna reklama podlega także przepisom o ochronie danych (RODO, § 7 UWG). Naruszenie tych ograniczeń może skutkować konsekwencjami dyscyplinarnymi – od upomnienia do zakazu wykonywania zawodu.
Jakie aspekty dotyczące ubezpieczeń społecznych należy uwzględnić?
Samodzielni Rechtsanwälte nie podlegają obowiązkowi przynależności do państwowego systemu emerytalnego, lecz muszą być członkami właściwego funduszu zaopatrzenia Rechtsanwaltów. Obowiązki składkowe zależą od statutu danego funduszu i są uzależnione od dochodu. Ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne należy zawrzeć z własnej inicjatywy, istnieje tu dowolność między państwowym a prywatnym ubezpieczeniem. Brak ustawowego obowiązku ubezpieczenia na wypadek choroby, niezdolności do pracy lub bezrobocia – warto więc rozważyć dodatkowe, dobrowolne ubezpieczenia prywatne, co jest zalecane zawodowo.
Jakie obowiązki podatkowe wiążą się z prowadzeniem samodzielnej działalności?
Samodzielna działalność jako Rechtsanwalt jest uznawana za działalność wolnego zawodu zgodnie z § 18 EStG, dlatego co roku należy składać zeznanie podatkowe. Obowiązkowe jest prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów (§ 4 ust. 3 EStG), o ile nie jest prowadzona działalność handlowa. Po przekroczeniu określonych limitów przychodów (obecnie 22.000 € w roku poprzednim, 50.000 € w bieżącym roku) należy doliczać i regularnie odprowadzać podatek VAT (§ 19 UStG – zasada tzw. małego podatnika VAT). Ponadto należy wnosić zaliczki na podatek dochodowy oraz ewentualnie podatek od działalności gospodarczej (wyjątkowo, przy spółkach typu Berufs-GmbH Rechtsanwaltów). Terminy i wymogi formalne wyznacza urząd skarbowy, a ich niedotrzymanie grozi sankcjami podatkowymi.