Przegląd: Początek kariery zawodowej po drugim egzaminie państwowym
Pojęcie rozpoczęcia kariery zawodowej po drugim egzaminie państwowym oznacza przejście od pomyślnego ukończenia drugiego egzaminu państwowego z zakresu nauk prawnych na regularny rynek pracy, z dostępem zarówno do klasycznych, jak i alternatywnych ścieżek zawodowych, do których zaliczają się zwłaszcza służba publiczna, sektor prywatny oraz działalność na własny rachunek. W Niemczech drugi egzamin państwowy wyznacza zakończenie nauki prawa i jest niezbędnym warunkiem rozpoczęcia wielu ścieżek kariery.
Podstawy prawne rozpoczęcia pracy zawodowej
Drugi egzamin państwowy jako zakończenie edukacji prawniczej
Edukacja prawnicza w Niemczech składa się z dwóch etapów i kończy drugim egzaminem państwowym po odbyciu asesury prawniczej (referendariat). Podstawę prawną stanowi zwłaszcza Niemiecka Ustawa o Sędziach (DRiG) oraz odpowiednie ustawy o kształceniu prawników w poszczególnych krajach związkowych (JAG), które kompleksowo regulują przebieg referendariatu oraz postępowanie egzaminacyjne.
Wymagania wstępne do rozpoczęcia kariery zawodowej
Zaliczenie drugiego egzaminu państwowego daje tzw. „Zdolność do objęcia urzędu sędziego” (§ 5 DRiG), która jest centralnym wymogiem do objęcia wielu funkcji. Zdolność ta jest potwierdzana świadectwem o zdaniu drugiego egzaminu państwowego z prawa.
Ścieżki dostępu do rynku pracy prawniczej
Zawody publicznoprawne
Ukończenie drugiego egzaminu państwowego formalnie otwiera dostęp do tzw. klasycznych zawodów w służbie państwowej. Należą do nich w szczególności:
- Sędzia
- Prokurator
- Notariusz (w określonych przypadkach zgodnie z Bundesnotarordnung)
- Urzędnik administracji wyższego szczebla
Dostęp regulowany jest przez odpowiednie przepisy federalne i krajowe, w szczególności przez przepisy o służbie cywilnej (np. Bundesbeamtengesetz, Beamtenstatusgesetz).
Zawody wolne
Rozpoczęcie pracy w klasycznych wolnych zawodach odbywa się zgodnie z właściwymi regulaminami zawodowymi. Dopuszczenie do wykonywania zawodu prawnika następuje na pisemny wniosek i po wykazaniu odpowiednich kwalifikacji osobistych oraz merytorycznych, w szczególności zdolności do objęcia urzędu sędziego, zgodnie z § 4 BRAO.
Zatrudnienie w gospodarce i inne ścieżki kariery
Wielu absolwentów wybiera pracę poza klasycznymi zawodami prawniczymi, np. w działach personalnych dużych firm, w compliance lub w firmach konsultingowych. Wejście na te obszary jest z reguły mniej ściśle regulowane prawnie i podlega ogólnym przepisom prawa pracy.
Przebieg i wymagania prawne w procesie rekrutacyjnym
Aplikacja i postępowanie rekrutacyjne
W służbie publicznej postępowania charakteryzują się przejrzystością, równością oraz kryteriami przydatności, zdolności i kompetencji (art. 33 ust. 2 GG). Procedury rekrutacyjne na stanowiska sędziów, prokuratorów czy wyższych urzędników administracyjnych przewidują sformalizowane postępowania rekrutacyjne, często także rozmowy kwalifikacyjne lub komisje kwalifikacyjne, zgodnie z przepisami prawa krajowego.
Szczególne regulacje prawne
Okresy oczekiwania i próbne
Zatrudnienie następuje często na początku na okres próbny. Przepisy dotyczące służby cywilnej (np. §§ 13 i następne BeamtStG, §§ 10 i następne BBG) regulują czas trwania i przebieg stosunku próbnego, ścieżki awansu oraz ewentualne okresy oczekiwania do uzyskania mianowania na czas nieokreślony.
Obowiązek zachowania tajemnicy i inne obowiązki przy podejmowaniu pracy
Z rozpoczęciem pracy zawodowej wiążą się szczególne obowiązki, zwłaszcza obowiązek zachowania tajemnicy (§ 43a BRAO, § 1 DRiG), tajemnica służbowa zgodnie z § 37 BeamtStG lub obowiązek lojalności wobec pracodawców publicznych bądź prywatnych. Do wykonywania niektórych czynności może być wymagane zaświadczenie o niekaralności o rozszerzonym zakresie lub wierność konstytucji.
Ścieżki kariery i szczególne cechy prawne
Urząd sędziego i prokuratura
Powołanie na stanowisko sędziego lub prokuratora następuje w drodze formalnej czynności administracyjnej zgodnie z odpowiednimi krajowymi lub federalnymi ustawami o sądach oraz § 12 i nast. DRiG. Okres próbny i ocena podlegają szczególnym procedurom. Przechodzenie na stanowisko sędziego na czas nieokreślony wymaga odbycia okresu próbnego i wykazania się w pracy zgodnie z przepisami służbowymi.
Notariat
Objęcie stanowiska notariusza wymaga dodatkowego mianowania zgodnie z wymogami Bundesnotarordnung. Procedura rekrutacyjna opiera się tutaj na krajowych przepisach, z naciskiem na kwalifikacje, zdolności i osiągnięcia zawodowe.
Zatrudnienie w administracji wyższego i średniego szczebla
Absolwenci z drugim egzaminem państwowym mogą ubiegać się o stanowiska w administracji wyższego szczebla; warunkiem dostępu jest zdolność do objęcia urzędu sędziego lub równorzędne kwalifikacje. Dostęp do tych ścieżek regulują odpowiednie krajowe ustawy dotyczące kariery urzędniczej (LBG) oraz warunki zatrudnienia.
Prawa i obowiązki przy rozpoczęciu pracy zawodowej
Prawa
Rozpoczynając pracę zawodową, absolwenci podlegają ochronie przewidzianej przez przepisy prawa pracy lub służby cywilnej. Obejmuje to prawo do wynagrodzenia, urlopu i inne uprawnienia wynikające z odpowiednich układów zbiorowych bądź Beamtenstatusgesetz.
Obowiązki
Obejmuje to obowiązek zachowania tajemnicy, neutralności, prawdomówności, zakaz reprezentowania sprzecznych interesów (w zakresie pracy adwokata) oraz obowiązek dbania o wysoką reputację zawodu.
Doskonalenie zawodowe i specjalizacja
Obowiązkowe lub fakultatywne szkolenia są czasem wymagane przez prawo lub regulaminy zawodowe, szczególnie dla sędziów, prokuratorów oraz osób na stanowiskach administracyjnych. Ciągłe kształcenie i doskonalenie jest konieczne w wielu obszarach, aby zapewnić wysoką jakość merytoryczną.
Podsumowanie
Początek kariery zawodowej po drugim egzaminie państwowym jest silnie uregulowany prawnie i obejmuje zarówno dostęp do poszczególnych zawodów, jak i wymagania wobec kandydatów, procedur rekrutacyjnych oraz wykonywania zawodu. Znajomość odpowiednich przepisów stanowi podstawę udanego startu zawodowego oraz długofalowego rozwoju kariery na bazie drugiego egzaminu państwowego.
Najczęściej zadawane pytania
Jakie wymogi prawne należy spełnić, aby rozpocząć karierę zawodową po drugim egzaminie państwowym?
Po pomyślnym ukończeniu drugiego egzaminu państwowego należy spełnić różne wymogi prawne, aby rozpocząć pracę w zawodzie prawniczym. Do najważniejszych należą formalne powołanie przez właściwy organ, na przykład ślubowanie na prawnika przez izbę adwokacką lub mianowanie na sędziego czy prokuratora przez odpowiednie ministerstwo sprawiedliwości landu bądź federacji. Dodatkowo nie mogą zachodzić przesłanki wykluczające, takie jak skazania karne czy poważne uchybienia dyscyplinarne. Osoba chcąca wykonywać zawód adwokata musi złożyć wniosek o dopuszczenie do zawodu zgodnie z § 4 Bundesrechtsanwaltsordnung (BRAO) i wykazać, że spełnia wymagania osobiste i merytoryczne. W przypadku zatrudnienia w służbie publicznej (sędzia, prokurator) decydujące znaczenie mają przepisy o służbie cywilnej; sprawdzana jest przydatność osobista, zdrowotna i charakterologiczna.
Jakie terminy należy zachować przy rozpoczęciu kariery zawodowej po drugim egzaminie państwowym?
Terminy różnią się w zależności od wybranej ścieżki zawodowej. W przypadku ubiegania się o wpis na listę adwokatów wniosek należy złożyć niezwłocznie po otrzymaniu świadectwa ukończenia drugiego egzaminu państwowego zgodnie z § 6 BRAO. Także przy aplikowaniu do służby sprawiedliwości (sędzia, prokurator) obowiązują terminy określone w ogłoszeniach rekrutacyjnych poszczególnych landów, które często wynoszą kilka miesięcy. Przekroczenie tych terminów może prowadzić do znacznych opóźnień, w szczególności, że niektóre postępowania kwalifikacyjne przeprowadzane są tylko raz w roku lub mają ograniczoną liczbę miejsc. Ważne jest także pilnowanie terminów złożenia wymaganych dokumentów, takich jak zaświadczenie o niekaralności czy zaświadczenie lekarskie.
Jakie dokumenty są wymagane prawnie do uzyskania wpisu na listę adwokatów?
Aby uzyskać wpis na listę adwokatów zgodnie z BRAO, należy przedłożyć szereg dokumentów. Obejmują one świadectwo zdania drugiego egzaminu państwowego, życiorys w formie tabelarycznej, akt urodzenia, zaświadczenie o niekaralności do przedłożenia urzędom, potwierdzenia opłaty za wpis i składki na izbę adwokacką oraz potwierdzenie zawarcia odpowiedniego ubezpieczenia OC zawodowego. W zależności od izby adwokackiej mogą być wymagane dodatkowe dokumenty, np. potwierdzenie zawarcia ubezpieczenia od szkód majątkowych zgodnie z § 51 BRAO. W przypadku kandydatów zagranicznych wymagane mogą być także tłumaczenia i dokumenty potwierdzające uznanie kwalifikacji.
Jakie szczególne wymogi prawne obowiązują przy rozpoczęciu pracy w sądownictwie?
Przy rozpoczęciu pracy w sądownictwie należy przestrzegać przepisów prawa o służbie cywilnej obowiązujących w danym kraju związkowym. Powołanie na stanowisko sędziego na okres próbny następuje po zbadaniu kwalifikacji osobistych, merytorycznych i zdrowotnych przez odpowiedni urząd sprawiedliwości. Oprócz posiadania tzw. wielkiego egzaminu państwowego (zdolność do objęcia urzędu sędziego zgodnie z § 5 DRiG) regularnie wymagane jest rozszerzone zaświadczenie o niekaralności. Nie mogą występować podstawy wykluczające zgodnie z ustawą o sędziach lub ustawą o statusie urzędników, takie jak poważne przestępstwa czy wątpliwości co do wierności konstytucji. Procedury rekrutacyjne są często wieloetapowe i obejmują rozmowy kwalifikacyjne lub assessment centers, a decyzja musi spełniać zasady wyboru najlepszego kandydata (art. 33 ust. 2 GG).
Jak wygląda kwestia samozatrudnienia pod względem prawnym po drugim egzaminie państwowym?
Natychmiastowe rozpoczęcie działalności na własną rękę, np. przez otwarcie własnej kancelarii, jest zasadniczo dopuszczalne, o ile została udzielona zgoda na wykonywanie zawodu adwokata zgodnie z § 4 BRAO. Należy spełnić wymagania ustawowe, zwłaszcza w zakresie ubezpieczenia OC zawodowego, odpowiednich pomieszczeń kancelarii (§ 27 BRAO), przestrzegania regulaminu zawodowego (BORA) oraz obowiązków zgłoszeniowych wobec izby i kas ubezpieczenia społecznego. Pod względem podatkowym należy uzyskać numer podatkowy w urzędzie skarbowym, a w zależności od obrotów także zarejestrować się jako podatnik VAT. Należy również zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie obowiązku zachowania tajemnicy, przepisów dotyczących reklamy oraz zasad przyjmowania i prowadzenia spraw.
Jakie są możliwości prawne w przypadku odmowy dopuszczenia przez izbę lub urząd sprawiedliwości?
W przypadku odmowy wpisu na listę adwokatów lub podjęcia pracy w służbie publicznej, osobie zainteresowanej przysługuje z reguły droga administracyjna. Decyzję można zaskarżyć najpierw w postępowaniu odwoławczym (jeśli przewidziano) lub w formie formalnego sprzeciwu. W sytuacji nieprzyjęcia odwołania przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Właściwe terminy muszą zostać zachowane; są one określone w krajowych ustawach proceduralnych lub w ustawie o sądach administracyjnych (VwGO). Istotne jest w szczególności dokładne uzasadnienie decyzji odmownej, które musi być możliwe do sprawdzenia i przeanalizowania. W razie naruszenia praw proceduralnych może przysługiwać roszczenie o ponowne rozpatrzenie sprawy lub natychmiastowe dopuszczenie.