Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem
Definicja i klasyfikacja prawna
Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem to osoba z ukończonym studiami prawniczymi, która realizuje zadania prawne w przedsiębiorstwie, ale nie uzyskała tzw. egzaminu z wyróżnieniem na pierwszym lub drugim egzaminie państwowym. W Niemczech egzamin z wyróżnieniem to ocena przyznawana zazwyczaj od noty „bardzo dobry” (9,0 punktów i więcej) na egzaminie państwowym. Ma to wpływ na ścieżki kariery, zwłaszcza w tradycyjnych branżach, takich jak duże kancelarie czy służba państwowa. Niemniej jednak prawnicy bez egzaminu z wyróżnieniem pracują na licznych wymagających i odpowiedzialnych stanowiskach w środowisku korporacyjnym.
Podstawa prawna pracy prawnika korporacyjnego bez egzaminu z wyróżnieniem
Wymagania wstępne i kwalifikacje
Aby pracować jako prawnik korporacyjny, wymagane jest ukończenie pierwszego egzaminu państwowego, a w większości przypadków również drugiego. Nie ma bezwzględnego wymogu posiadania egzaminu z wyróżnieniem, zatem również absolwenci poniżej tego progu mogą znaleźć zatrudnienie w działach prawnych firm. Brak egzaminu z wyróżnieniem często jednak wpływa na strukturę wynagrodzeń i poziom w hierarchii, na którym możliwe jest rozpoczęcie pracy.
Zakres obowiązków
Obowiązki prawników korporacyjnych bez egzaminu z wyróżnieniem są zasadniczo tożsame z obowiązkami kolegów posiadających egzamin z wyróżnieniem. Należą do nich na przykład:
- Tworzenie i weryfikacja umów
- Wdrażanie i nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawnych
- Wsparcie przy wewnętrznych projektach przedsiębiorstwa z perspektywy prawnej
- Koordynacja z zewnętrznymi doradcami prawnymi
- Wsparcie w kwestiach compliance oraz ochrony danych, prawa pracy, prawa spółek i innych dziedzinach prawa
- Przygotowanie i udział w postępowaniach sądowych i administracyjnych
Status zatrudnienia i włączenie w strukturę firmy
Stosunek pracy
Prawnicy korporacyjni są zatrudnionymi pracownikami, działającymi jako część wewnętrznego działu prawnego firmy. Podlegają poleceniom wydawanym przez przedsiębiorstwo i otrzymują wynagrodzenie zgodnie z wewnętrznymi standardami firmy. Stosunek pracy opiera się na ogólnych zasadach prawa pracy oraz na określonych regulaminach taryfowych lub indywidualnych umowach.
Podległość służbowa i obowiązek zachowania poufności
Również bez egzaminu z wyróżnieniem prawnicy korporacyjni są zobowiązani do przestrzegania zawodowej tajemnicy służbowej. Są szczególnie zobowiązani do zachowania poufności w sprawach wewnętrznych firmy, o ile wymaga tego prawo (§ 17 UWG, § 203 StGB) lub ustalenia umowne. Podległość służbowa wobec przełożonych jest integralną częścią pracy w strukturze przedsiębiorstwa, co odróżnia to stanowisko od działalności wolnego zawodu.
Różnice względem radców prawnych zatrudnionych w firmie (Syndikusrechtsanwälte)
Prawnicy korporacyjni bez egzaminu z wyróżnieniem i bez uprawnień adwokackich nie mogą uzyskać zawodowych przywilejów obowiązujących dla Syndikusrechtsanwalt, takich jak tajemnica adwokacka. Działają wyłącznie na podstawie umowy o pracę oraz w ramach obowiązujących przepisów prawa.
Ograniczenia prawne i szczególne regulacje
Dopuszczenie do wykonywania zawodu i ograniczenia działalności
Doradztwo prawnicze w rozumieniu ustawy o usługach prawnych (RDG) może być świadczone przez prawników korporacyjnych w ramach wewnętrznych potrzeb firmy. Doradztwo na rzecz osób trzecich, zwłaszcza poza własnym przedsiębiorstwem, jest niedozwolone, jeśli nie posiadają uprawnień adwokackich. Reprezentowanie firmy przed sądami również ogranicza się do określonych przypadków (np. samodzielna reprezentacja procesowa jako zatrudniony radca prawny z uprawieniami adwokackimi nie jest możliwa).
Obowiązek doskonalenia zawodowego i odpowiedzialność
Prawnicy korporacyjni nie podlegają ustawowemu obowiązkowi doskonalenia, jednak często są zachęcani przez pracodawcę do regularnego dokształcania się. W ramach wykonywanych obowiązków odpowiadają co do zasady za rażące niedbalstwo lub umyślność na podstawie § 619a BGB, a także zgodnie z ogólnymi przepisami o odpowiedzialności pracowniczej.
Możliwości rozwoju kariery i perspektywy rozwoju zawodowego
Możliwości awansu
Nawet bez egzaminu z wyróżnieniem istnieją perspektywy rozwoju kariery w strukturach firmy. Przejęcie kierowniczych obowiązków w dziale prawnym jest możliwe i zależy, obok kwalifikacji, przede wszystkim od doświadczenia zawodowego, relacji wewnętrznych i dodatkowych uprawnień.
Branże i obszary zastosowań
Prawnicy korporacyjni bez egzaminu z wyróżnieniem znajdują zatrudnienie w różnych branżach, w tym w przemyśle, handlu, bankowości, ubezpieczeniach i przedsiębiorstwach publicznych oraz w przedsiębiorstwach średniej wielkości i międzynarodowych korporacjach.
Dążenia do reformy przepisów prawnych
W ostatnich latach wymagania kwalifikacyjne w wielu firmach uległy zmianie. Egzamin z wyróżnieniem nie jest już wszędzie traktowany jako warunek konieczny, a coraz większe znaczenie zyskują inne kompetencje, jak zrozumienie ekonomiczne czy umiejętności negocjacyjne.
Odgraniczenie od innych grup zawodowych
Prawników korporacyjnych bez egzaminu z wyróżnieniem należy odróżnić od pracowników, którzy nie ukończyli studiów prawniczych zakończonych egzaminem państwowym, jak np. legalni asystenci czy paralegal. Ich praca jest wymagająca pod względem prawnym, lecz różni się od działalności zewnętrznych doradców prawnych, którzy muszą posiadać pełne uprawnienia adwokackie.
Podsumowanie: Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem pełni ważną rolę w świadczeniu usług prawnych wewnątrz współczesnych firm. Jego obowiązki są różnorodne pod względem prawnym; dostęp, uprawnienia i obowiązki zależą zarówno od regulacji wewnątrz firmy, jak i od ogólnych zasad prawa pracy i prawa cywilnego. Znaczenie tego zawodu rośnie w coraz bardziej złożonym środowisku korporacyjnym, gdzie ocena na egzaminie państwowym nadal odgrywa rolę, jednak nie jest już jedynym kryterium przy zatrudnianiu lub awansie.
Najczęściej zadawane pytania
Jakie zadania prawne może podejmować prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem?
Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem może zasadniczo wykonywać wszystkie zadania prawne w firmie, o ile posiada ukończony pierwszy egzamin państwowy i/lub odpowiednią wiedzę prawniczą. Ukończenie studiów z lub bez wyróżnienia nie wpływa na formalną dopuszczalność, a raczej na możliwości zatrudnienia na określonych stanowiskach i rozwój kariery. Do typowych zadań należy m.in. analiza i sporządzanie umów, zarządzanie ryzykiem prawnym, sporządzanie opinii prawnych oraz doradztwo dla działów merytorycznych w zakresie wszelkich zagadnień prawnych. Doradztwo lub sporządzanie opinii dla firmy jako podmiotu wewnętrznego jest zawsze dozwolone. Jedynie reprezentowanie przed sądem jest ograniczone do wyjątkowych przypadków, ponieważ zasadniczo wymaga uprawnień adwokackich (dopuszczenie wg § 4 BRAO), które z kolei uzyskuje się po zdanym drugim egzaminie państwowym – niezależnie od tego, czy egzamin był z wyróżnieniem.
Jakie ograniczenia prawne obowiązują przy reprezentowaniu firmy na zewnątrz?
Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem może występować na zewnątrz jako przedstawiciel prawny firmy, np. podczas negocjacji umów lub w kontaktach z organami. Jednak reprezentowanie w postępowaniu sądowym co do zasady zastrzeżone jest dla adwokatów, chyba że istnieje specjalny przepis uprawniający do tego. Co do czynności prawnych poza sądem, zgodnie z § 5 ustawy o usługach prawnych (RDG), osoba prawna – a zatem także przedsiębiorstwo – może powierzyć swoim pracownikom świadczenie wewnętrznych usług prawnych, o ile posiadają oni odpowiednie kwalifikacje. Uzyskanie egzaminu z wyróżnieniem nie jest tu wymagane, lecz potwierdzone wykształcenie prawnicze jest niezbędne.
Czy prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem może brać udział w sprawach compliance?
Prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem może co do zasady brać udział w kwestiach compliance, o ile posiada odpowiednią wiedzę prawniczą. Obejmuje to m.in. opracowywanie, wdrażanie i nadzór nad politykami compliance, prowadzenie szkoleń wewnętrznych oraz ocenę prawną wewnętrznych dochodzeń. Dopuszczalność tych działań nie jest uzależniona od wyniku egzaminu, ale od wykształcenia prawniczego i dodatkowych kwalifikacji zdobytych np. przez szkolenia lub doświadczenie.
Jakie ryzyka odpowiedzialności ponosi prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem?
Prawnicy korporacyjni, niezależnie od uzyskanej oceny na egzaminie państwowym, podlegają ogólnym zasadom odpowiedzialności pracowniczej i – w określonych przypadkach – deliktowej. W stosunkach wewnętrznych obowiązują zasady odpowiedzialności pracownika, wedle których odpowiedzialność za drobne niedbalstwo jest na ogół wyłączona lub znacznie ograniczona. W przypadku rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej może jednak powstać pełna odpowiedzialność odszkodowawcza wobec pracodawcy. Sam egzamin z wyróżnieniem nie jest kryterium przypisywania odpowiedzialności czy jej zakresu, dlatego ryzyko odpowiedzialności prawnika bez egzaminu z wyróżnieniem jest identyczne jak w przypadku prawnika z takim wyróżnieniem.
Jakie konsekwencje ma brak egzaminu z wyróżnieniem dla wykonywania należytej staranności prawnej w firmie?
Brak egzaminu z wyróżnieniem nie ma bezpośredniego wpływu na obowiązki dochowania należytej staranności prawnej przez prawnika korporacyjnego. Liczą się faktyczne umiejętności prawnicze pracownika oraz ciągłe szkolenia i rozwój zawodowy. W przypadku błędów prawnika wynikających z braku staranności czy niewystarczającej analizy, odpowiada on – niezależnie od egzaminu – na zasadach ogólnych. Przedsiębiorstwo ma obowiązek dobierać i szkolić swoich prawników odpowiednio do wymogów stanowiska.
Jakie ustawowe warunki trzeba spełnić, by pracować jako prawnik korporacyjny bez egzaminu z wyróżnieniem?
Przepisy prawa nie określają wprost wymaganego poziomu ocen dla prawników korporacyjnych, a wymagają jedynie ukończenia studiów prawniczych (pierwszy egzamin państwowy lub równoważny dyplom). Do określonych czynności, np. reprezentacji przed sądem, wymagane są jednak dalsze kwalifikacje (pełny prawnik – po drugim egzaminie państwowym). W firmie nie istnieje rozróżnienie prawne ze względu na ocenę końcową, ważna jest obiektywna kwalifikacja prawnicza.
Czy można pracować jako Syndikusrechtsanwalt bez egzaminu z wyróżnieniem?
Dopuszczenie do zawodu Syndikusrechtsanwalt zgodnie z §§ 46, 46a BRAO jest otwarte także dla osób bez egzaminu z wyróżnieniem, pod warunkiem spełnienia wszystkich pozostałych wymogów formalnych. Kluczowe znaczenie ma wykazanie posiadania obu egzaminów państwowych (pierwszego i drugiego), a nie określonej oceny końcowej. W poszczególnych przypadkach komisja kwalifikacyjna może zbadać, czy charakter czynności jest wystarczająco prawniczy. Wynik egzaminu może mieć znaczenie w procesie rekrutacji, ale nie jest wymogiem formalnym do uzyskania uprawnień zawodowych.