Ziektekostenverzekering tijdens de advocaat-stagiaireperiode

Ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat

De ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat vormt een centraal aspect van de sociale zekerheid gedurende de juridische of pedagogische voorbereidende dienst in Duitsland. Dit artikel licht het juridische kader, bijzonderheden en de verschillende varianten van de ziektekostenverzekering voor referendarissen toe. Het doel is een volledig overzicht te geven van alle relevante wettelijke, praktische en financiële aspecten.

Wettelijke basis van de ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat

Verzekeringsplicht en wettelijke bepalingen

Referendarissen zijn, afhankelijk van de deelstaat en het soort voorbereidende dienst (bijvoorbeeld als docent- of juridisch referendaris), onderworpen aan verschillende sociale verzekeringsvoorschriften. Daarbij zijn vooral het Vijfde Boek van het Sociaal Wetboek (SGB V) en de ‘Beihilfe’-voorschriften van de deelstaten of federale instanties van belang. De status als ambtenaar (op proef, ‘op Widerruf’) is daarbij voor veel referendarissen gedurende de opleiding relevant.

Referendarissen als ambtenaren op Widerruf zijn in principe niet verplicht verzekerd in de wettelijke ziektekostenverzekering (GKV) (§ 5, lid 1 nr. 2 SGB V). Zij kunnen zich in plaats daarvan particulier verzekeren of onder bepaalde voorwaarden vrijwillig in de GKV blijven.

‘Beihilfe’-aanspraak tijdens het referendariaat

Ambtenaren op Widerruf hebben tijdens het referendariaat recht op ‘Beihilfe’. Deze overheidsbijdrage dekt doorgaans tussen de 50% en 80% van de in aanmerking komende ziektekosten. Het exacte percentage hangt af van de deelstaat, de gezinsstatus en andere individuele factoren. De ‘Beihilfe’ dekt echter niet alle kosten, waardoor een aanvullende ziektekostenverzekering vereist is.

Opties voor ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat

Particuliere ziektekostenverzekering (PKV)

Referendarissen in ambtenarenverband kunnen zich vrijwillig particulier verzekeren. De PKV biedt speciale tarieven voor ambtenaren op Widerruf (zogenaamde aanstaandentarieven), die meestal een uitgebreide dekking bieden tegen relatief gunstige voorwaarden. In combinatie met de ‘Beihilfe’-aanspraak hoeft alleen het resterende eigen aandeel verzekerd te worden bij de particuliere verzekeraar.

Bijzondere kenmerken van de PKV tijdens het referendariaat zijn:

• Anstaandentarieven: Tijdelijk geldige tarieven met verbeterde prijs-prestatieverhouding voor de duur van de voorbereidende dienst.
• Individuele tariefkeuze: Maatwerk is mogelijk, bijvoorbeeld ten aanzien van het eigen risico en de omvang van de dekking.
• Gezondheidsonderzoek: Toetreding tot de PKV is doorgaans gekoppeld aan een medische keuring.

Wettelijke ziektekostenverzekering (GKV)

Onder bepaalde voorwaarden bestaat de mogelijkheid in de wettelijke ziektekostenverzekering te blijven. Dit betreft vooral referendarissen die vóór aanvang van hun dienstverband al verplicht verzekerd waren in de GKV. Zij kunnen een aanvraag doen voor vrijwillige verlenging van de verzekering (§ 9 SGB V).

De GKV neemt, in tegenstelling tot de PKV, niet alleen een deel van de kosten voor haar rekening, maar biedt doorgaans een basisdekking. Het recht op ‘Beihilfe’ blijft bestaan, maar wordt verminderd omdat de wettelijke zorgverzekeraar de primaire kosten dekt.

Bijzondere gevallen en keuzemogelijkheden

Voor docentenreferendarissen gelden in principe dezelfde kaders. In de deelstaat Beieren worden referendarissen voor de voorbereidende dienst als werknemer aangemerkt en zijn zij verplicht verzekerd in de GKV. In andere deelstaten is een internationale zorgverzekering relevant voor buitenlandse referendarissen, voor zover zij niet als ambtenaar werkzaam zijn.

Beëindiging van het referendariaat en verandering van verzekering

Met de afronding of voortijdige beëindiging van het referendariaat eindigt doorgaans het ambtenaarschap op Widerruf. Betrokkenen moeten dan meestal een nieuwe ziektekostenverzekering kiezen, in het bijzonder als zij de overstap maken naar de publieke sector of een sociaal verzekeringsplichtige baan. Overstappen naar de wettelijke zorgverzekering is onder bepaalde voorwaarden mogelijk (§ 9 SGB V, § 10 SGB V).

Hoogte van de premie en dekkingsomvang

De hoogte van de ziekenfondspremie tijdens het referendariaat varieert aanzienlijk tussen particuliere en wettelijke dekking. Bepalende factoren zijn onder andere:

• Leeftijd van de verzekerde
• Gezondheidsstatus (bij PKV)
• Keur van tarief
• Hoogte van de ‘Beihilfe’-percentages
• Meeverzekering van kinderen of echtgenoot/echtgenote

Het recht op ziektekostendekking strekt zich uit tot zowel ambulante als klinische behandelingen, doktersbezoeken, medicijnen en tandtechnische voorzieningen. De precieze prestaties zijn afhankelijk van het gekozen verzekeringstarief of het wettelijke pakket.

Bewijsplichten en aanmeldtermijnen

Ambtenaren op Widerruf zijn verplicht om een ononderbroken ziektekostenverzekering te kunnen aantonen. Bij een overstap tussen GKV en PKV dienen relevante bewijsstukken van verzekeringsperioden te worden overlegd. De aanmelding bij de PKV moet uiterlijk bij indiensttreding plaatsvinden; anders loopt men het risico uitgesloten te worden van voordelige aanstaandentarieven.

Conclusie

De ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat wordt gekenmerkt door bijzondere juridische en praktische randvoorwaarden. De keuze tussen particuliere en wettelijke verzekering hangt af van de persoonlijke status, deelstaat-specifieke richtlijnen en individuele levensomstandigheden. De tegemoetkoming (‘Beihilfe’) van de werkgever is een essentieel onderdeel van de verzekeringsdekking gedurende het referendariaat. Referendarissen dienen de verschillende verzekeringsopties en de daaruit voortvloeiende financiële en juridische consequenties zorgvuldig te overwegen.

Verdere wettelijke basis

• Vijfde Boek Sociaal Wetboek (SGB V)
• Federale tegemoetkomingsregeling (BBhV)
• ‘Beihilfe’-voorschriften van de deelstaten
• Ambtenarenstatuswet (BeamtStG)

Veelgestelde vragen

Moet ik mij tijdens het referendariaat zelf om mijn ziektekostenverzekering bekommeren?

Tijdens het referendariaat geldt een verzekeringsplicht in de zorgverzekering voor referendarissen volgens § 5 lid 1 nr. 13 SGB V, voor zover er geen andere dekking is binnen het wettelijke zorgverzekeringsstelsel of er sprake is van een vrijstelling volgens § 8 SGB V. Omdat referendarissen in ambtenarenverband meestal tegemoetkoming ontvangen van de werkgever, kan er gekozen worden tussen de wettelijke of particuliere zorgverzekering. Het afsluiten van de verzekering is ieders eigen verantwoordelijkheid; de werkgever treedt niet op als verzekeringsmaatschappij. Automatische overgang naar de GKV vindt alleen plaats als de status verandert, bijvoorbeeld bij beëindiging van het ambtenaarschap of in bijzondere gevallen. Het is aan te bevelen om vóór aanvang van het referendariaat zelfstandig het verzekeringsvraagstuk te regelen en indien nodig bewijs van dekking te overleggen.

Welke keuzes heb ik als referendaris bij de ziektekostenverzekering?

Juridisch gezien bestaat voor referendarissen de mogelijkheid om zich ofwel vrijwillig in de GKV te verzekeren (§ 9 SGB V) of bij een particuliere verzekeraar indien zij ‘beihilfeberechtigt’ zijn. De keuze tussen wettelijke en particuliere verzekering is volgens § 8 lid 1 SGB V eenmalig mogelijk; bij toetreding tot het ambtenaarschap op Widerruf kan een vrijstelling van de wettelijke verzekeringsplicht worden aangevraagd. Bij particuliere dekking neemt het ‘Beihilfe’-bureau van de deelstaat of het rijk meestal een deel van de kosten voor haar rekening (meestal 50%, afhankelijk van de gezinssituatie soms meer); de rest moet door een aanvullende particuliere verzekering worden afgedekt. Een terugkeer naar de GKV is na deze keuze alleen mogelijk onder bepaalde wettelijke voorwaarden, bijvoorbeeld bij terugkeer in loondienst. Het is belangrijk om tijdig schriftelijk vrijstelling aan te vragen van de wettelijke zorgverzekering als u kiest voor de PKV.

Moet ik als referendaris rekening houden met een ‘Anwartschaftsversicherung’?

Een Anwartschaftsverzekering wordt vooral aanbevolen als een overstap van PKV naar GKV of omgekeerd te verwachten is, bijvoorbeeld bij het mogelijk niet worden overgenomen als ambtenaar op proef of gedurende een periode zonder eigen dekking. Juridisch gezien bestaat geen verplichting om een Anwartschaftsverzekering af te sluiten; het is een vrijwillige voorzorg om de mogelijkheid te hebben weer tot de eerdere verzekeringsstatus (met name PKV) toe te treden zonder nieuwe medische keuring en op basis van de oorspronkelijke toetredingsleeftijd. Deze optie dient zorgvuldig te worden overwogen, met name als familieomstandigheden, arbeidsongeschiktheid of een overstap naar de GKV na het referendariaat waarschijnlijk is.

Wat gebeurt er met de ziektekostenverzekering als het referendariaat voortijdig afloopt?

Eindigt het referendariaat wettelijk vóór het reguliere einde, bijvoorbeeld door ontslag, terugtrekking of niet slagen, dan vervalt tegelijkertijd het ambtenaarschap op Widerruf. Daardoor eindigt doorgaans ook het recht op ‘Beihilfe’. Volgens § 2 SGB V ontstaat dan een verzekeringsplicht in de wettelijke zorgverzekering, zover er voorheen geen andere dekking bestond. De vroegere PKV moet worden omgezet in een Anwartschaftsverzekering of, indien van toepassing, een vrijwillige voortzetting; voor de GKV geldt dat men zich binnen twee weken na statuswijziging dient aan te melden. Het is daarom aan te raden de statusverandering meteen aan de (voormalige en toekomstige) verzekeraar te melden om dekkingstekorten en verplichting tot nabetaling te voorkomen.

Hoe hoog is de zorgverzekeringspremie tijdens het referendariaat en krijgt men een vergoeding van de werkgever?

Tijdens het ambtenaarschap op Widerruf in het referendariaat is er geen werkgeversbijdrage aan de GKV zoals bij loondienst. Bij de particuliere verzekering ontvangen referendarissen een tegemoetkoming (‘Beihilfe’) van de werkgever, waarvan het bedrag afhankelijk is van gezinsstatus en de regeling van de betreffende deelstaat en meestal 50% van de ziektekosten beslaat. Het resterende aandeel moet privé worden verzekerd, en de premie hangt af van leeftijd, gezondheid en de gekozen dekking. In de GKV wordt de premie vrijwillig betaald volgens § 240 SGB V, berekend op basis van het actuele minimuminkomen, verminderd met eventuele te verrekenen inkomsten. Een directe subsidie op de premie door de werkgever bestaat niet; alleen de Beihilfe vermindert bij keuze voor PKV de feitelijke eigen bijdrage.

Waar moet ik op letten bij langdurige ziekte of zwangerschapsverlof wat betreft de zorgverzekering?

Tijdens het referendariaat blijft bij langdurige ziekte of zwangerschapsverlof het ambtenaarschap meestal bestaan, zolang er geen ontslag of vrijwillige beëindiging plaatsvindt. Het verzekeringsverband blijft daardoor juridisch ongewijzigd: recht op ‘Beihilfe’ en de gekozen verzekering blijven doorlopen. Tijdens het zwangerschapsverlof kan door bijzondere bepalingen uit de federale of deelstaat-ambtenarenwetgeving een aanpassing in de ‘Beihilfe’ plaatsvinden. Verder bestaat er bij langdurige ziekte geen wettelijke bijdrage vanwege de werkgever, zodat particulier verzekerde referendarissen zelf zorg dienen te dragen voor een daggeldverzekering. Bij de GKV blijft ook tijdens ziekte doorgaans de premie verschuldigd, ongeacht de hoogte van het inkomen.

Kan ik als getrouwde referendaris via mijn echtgenoot/echtgenote meeverzekerd worden?

Een premievrije meeverzekering van echtgenoten (familieverzekering) volgens § 10 SGB V is in de GKV mogelijk, tenzij de referendaris zelf niet verzekeringsplichtig of ‘beihilfeberechtigt’ is als ambtenaar op Widerruf. Omdat ambtenaren in principe een eigen zorgverzekering moeten afsluiten, is premievrije meeverzekering tijdens het referendariaat juridisch uitgesloten, ongeacht of de partner wettelijke dekking heeft. Voor de PKV geldt dat afhankelijk van ‘Beihilfe’-recht en individuele situatie verzekerd moet worden. Alleen onder bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld bij een latere statuswijziging (zoals ontslag uit het ambtenaarschap), kan tijdelijke familieverzekering mogelijk zijn, maar dit moet juridisch per individueel geval worden beoordeeld.