Verzekeringen voor stagiaires
Verzekeringen voor stagiaires omvatten verschillende verzekeringscontracten die relevant zijn tijdens de juridische of pedagogische voorbereidende diensttijd (het referendariaat). Ze dienen ter dekking van de specifieke risico’s van deze opleidingsfase. In het bijzonder betreft dit rechtsbijstand, aansprakelijkheid, ziektekosten- en eventueel arbeidsongeschiktheidsverzekering. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de rechtsgrondslag, de noodzaak, contractopzet en juridische bijzonderheden van de belangrijkste verzekeringen voor stagiaires.
Juridische status van stagiaires
Ambtelijke status
Stagiaires bevinden zich tijdens hun voorbereidende dienst doorgaans in een publiekrechtelijke opleidingsrelatie. In veel deelstaten zijn ze benoemd als ambtenaar voor bepaalde tijd (Beamte auf Widerruf), wat een aanzienlijke invloed heeft op verzekeringsplichten en -mogelijkheden. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij het juridisch referendariaat, kunnen alternatieve publiekrechtelijke rechtsverhoudingen bestaan (zoals een publiekrechtelijke opleidingsrelatie zonder ambtelijke status). De verzekeringsbehoefte hangt direct samen met de juridische status.
Sociaalverzekeringsrechtelijke indeling
Afhankelijk van hun status vallen stagiaires onder verschillende sociaalverzekeringsrechtelijke regels, bijvoorbeeld bij de ziektekosten-, pensioen- en werkloosheidsverzekering. Ambtenaren voor bepaalde tijd zijn doorgaans niet onderworpen aan de wettelijke pensioen- en werkloosheidsverzekering. In de ziektekostenverzekering bestaat de mogelijkheid tot particuliere verzekering onder bepaalde voorwaarden (zie § 6 lid 1 nr. 2 SGB V).
Belangrijkste verzekeringen voor stagiaires
Dienstaansprakelijkheidsverzekering
Betekenis en rechtsgrondslag
De dienstaansprakelijkheidsverzekering dekt aanspraken van derden die kunnen voortvloeien uit nalatige plichtsverzuimen in de dienstuitoefening (bijvoorbeeld fouten tijdens de opleiding in het onderwijs of bij het Openbaar Ministerie). Ook stagiaires met ambtenarenstatus zijn onder bepaalde voorwaarden op grond van § 839 BGB in samenhang met art. 34 GG persoonlijk aansprakelijk tegenover hun dienstheer. Ook kunnen er directe aanspraken van derden ontstaan, bijvoorbeeld bij zaak- of letselschade buiten de ambtelijke aansprakelijkheid.
Omvang en bijzonderheden
Een dekking via een dienstaansprakelijkheidsverzekering is met name vereist wanneer de aanspraken niet uitsluitend voortvloeien uit soevereine taken of wanneer de dienstheer regres op de stagiair neemt. De dekking heeft gewoonlijk betrekking op personen-, zaak- en daaruit voortvloeiende vermogensschade. In het onderwijs eisen veel werkgevers bovendien een bewijs van deze verzekering.
Ziektekostenverzekering
Keuzemogelijkheden en regelingen
Bij aanvang van het referendariaat geldt vaak vrijstelling van verplicht verzekeren in de wettelijke ziektekostenverzekering. Stagiaires kunnen zich enerzijds vrijwillig wettelijk verzekeren of, indien ze voor ambtenaren in aanmerking komen (o.a. aanspraak op tegemoetkoming op grond van ambtenarenrechtelijke voorschriften), particulier verzekeren (§ 6 lid 1 nr. 2 SGB V). De keuze is juridisch bindend met betrekking tot het dekkingspakket, de premie en de mogelijkheid tot terugkeer naar de wettelijke verzekering.
Ambtenarentegemoetkoming
In de status van ambtenaar voor bepaalde tijd bestaat recht op tegemoetkoming, waarbij een procentueel deel van de kosten voor geneeskundige zorg wordt vergoed. Aanvullend moet een restkostenverzekering worden afgesloten om het verschil tussen de daadwerkelijke behandelkosten en de tegemoetkoming te dekken.
Arbeidsongeschiktheidsverzekering
Relevantie en juridische kaders
Ook stagiaires kunnen door ziekte of ongeval arbeidsongeschikt worden en verwerven niet automatisch aanspraken op een uitkering via de dienstheer, omdat pas na een bepaalde diensttijd pensioenrechten ontstaan. Een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering kan worden afgesloten om in het levensonderhoud te kunnen voorzien.
Contractopzet
Bij het afsluiten moet worden gelet op uitsluitingen, wachttijden en de definities van het begrip ‘arbeidsongeschiktheid’. De mate van dekking moet individueel worden vastgesteld.
Bijzonderheden per stagiairstraject
Juridisch referendariaat
Tijdens de juridische voorbereidende dienst bestaan er in sommige fasen (bijvoorbeeld bij advocatenkantoren of rechtbanken) bijzondere risico’s. In sommige gevallen kan uitbreiding van de aansprakelijkheidsdekking, bijvoorbeeld ook voor particuliere nevenactiviteiten, noodzakelijk zijn. Tevens moeten verzekeringsrechtelijke bijzonderheden bij verblijf in het buitenland in aanmerking worden genomen.
Pedagogisch referendariaat
Voor leraren in opleiding kan, afhankelijk van de regionale wetgeving, de dienstaansprakelijkheidsverzekering door de deelstaat geregeld zijn. De details verschillen echter aanzienlijk per federale deelstaat, daarom moet vooraf de betreffende deelstaatverordening inzake dienstaansprakelijkheid geraadpleegd worden. Indien er een particuliere aansprakelijkheidsverzekering kan worden overlegd, wordt aanvullend aangeraden ook buitendienstelijke risico’s te verzekeren.
Juridische positie in het verzekeringscontract
Stagiaires zijn bij het afsluiten van particuliere verzekeringen contractpartij, ongeacht hun dienstrechtelijke status. Bij ambtenarenstatus gelden bijzondere bepalingen ten aanzien van tegemoetkomingsgeschiktheid en inkomensgrenzen. De vormvereisten (meestal schriftelijk volgens § 126b BGB) en de informatieplichten van de verzekeraar volgens VVG (Verzekeringscontractenwet) zijn onverkort van toepassing.
Fiscale behandeling van verzekeringspremies
Premies voor genoemde verzekeringen kunnen vaak als beroepskosten volgens § 9 EStG of als buitengewone lasten volgens § 10 EStG in mindering worden gebracht. De fiscale aftrekbaarheid is afhankelijk van het verband met de dienstbetrekking en de aard van de verzekering.
Opzegging en wijziging van verzekeringsstatus bij overgang naar overheidsdienst of het bedrijfsleven
Bij beëindiging van het referendariaat of bij overstap naar een andere betrekking veranderen vaak de juridische voorwaarden van de verzekeringen. Het kan zijn dat er een meldingsplicht aan de verzekeraar ontstaat en aanpassing van de dekking nodig is, of dat het recht op buitengewone opzegging volgens § 40 VVG geldt.
Samenvatting
Verzekeringen voor stagiaires zijn onmisbaar voor een juridisch veilige verloop van de voorbereidende dienst. Afhankelijk van de opleidingsrelatie moet dekking worden genomen tegen aansprakelijkheidsclaims, ziekte en arbeidsongeschiktheid, met inachtneming van ambtelijke en sociaalverzekeringsrechtelijke bijzonderheden. Een individuele afstemming op de status van de stagiair, het werkveld en de plannen na de stage zorgt voor een passende en juridisch zekere verzekeringsopzet.
Veelgestelde vragen
Welke verzekeringsplichten gelden voor stagiaires volgens Duits recht?
Stagiaires zijn in Duitsland onderworpen aan verschillende verzekeringsplichten, die in de eerste plaats voortvloeien uit het ambtenarenrecht en het Sozialgesetzbuch. Voor stagiaires in het onderwijs die in het kader van een publiekrechtelijke voorbereidende dienst als zogenaamde ambtenaar voor bepaalde tijd werkzaam zijn, is er in beginsel een plicht om zich te verzekeren tegen ziekte. Dit gebeurt doorgaans via een combinatie van tegemoetkoming van de werkgever en aanvullende particuliere ziektekostenverzekering, waarbij het afsluiten van een wettelijke verzekering voor ambtenaren voor bepaalde tijd doorgaans niet verplicht is, maar op vrijwillige basis kan gebeuren. Voor stagiaires in loondienst geldt een verzekeringsplicht in de wettelijke ziektekosten-, zorg-, pensioen- en werkloosheidsverzekering (§ 5 SGB V, § 1 SGB VI, § 25 SGB III). Ongeacht de status kan de wettelijke ongevallenverzekering binnen het dienstverband een rol spelen, waarbij aanvullende particuliere verzekeringen vrijwillig afgesloten kunnen worden.
Is de stagiair persoonlijk aansprakelijk bij schadegevallen tijdens de dienst?
Bij schadegevallen tijdens dienstactiviteiten is de stagiair in principe alleen persoonlijk aansprakelijk als hij opzettelijk of grof nalatig handelt, zoals geregeld in § 839 BGB of overeenkomstige ambtelijke voorschriften. Bij gewone nalatigheid draagt de werkgever de verantwoordelijkheid; eventuele aanspraken worden dan via ambtelijke aansprakelijkheid rechtstreeks tegen de werkgever gericht. Dit geldt echter niet voor gedrag buiten de dienst of nevenactiviteiten die niet samenhangen met de voorbereidende dienst. In die gevallen kan civielrechtelijke aansprakelijkheid ontstaan, daarom wordt het afsluiten van een particuliere aansprakelijkheidsverzekering en eventueel een dienstaansprakelijkheidsverzekering aanbevolen.
Welke bijzonderheden gelden voor de ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat?
De ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat is afhankelijk van de status van de stagiair. Ambtenaren voor bepaalde tijd ontvangen een tegemoetkoming van hun werkgever, die een deel van de ziektekosten volgens de tegemoetkomingsregeling van de betreffende deelstaat vergoedt. Het resterende deel moet met een particuliere ziektekostenverzekering worden gedekt, waarbij stagiaires een aangepaste tarief en speciale opleidingstarieven kunnen kiezen. Stagiaires in loondienst zijn verplicht verzekerd in de wettelijke ziektekostenverzekering en de premies zijn gebaseerd op het Sozialgesetzbuch. Voorwaarden, termijnen en meldplichten moeten strikt worden nageleefd, omdat overtreding kan leiden tot nabetalingen.
In welke mate beschermt de wettelijke ongevallenverzekering stagiaires?
De wettelijke ongevallenverzekering volgens SGB VII dekt stagiaires tijdens hun dienstactiviteiten, inclusief de weg van en naar de opleidingsplaats. Dit omvat kosten voor medische behandeling, revalidatie en eventueel pensioenbetalingen bij vermindering van het arbeidsvermogen door een ongeval. De verzekering dekt geen privé-ongevallen buiten de dienst of zelf veroorzaakte ongevallen buiten dienstomstandigheden. De uitkeringen worden verstrekt door de bevoegde ongevallenkas en vereisen een directe melding van het ongeval.
Zijn stagiaires verplicht een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten?
Voor stagiaires bestaat geen wettelijke verplichting tot het afsluiten van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Toch wordt dit ten zeerste aanbevolen, omdat de dienstaansprakelijkheid niet alle schadesituaties dekt, met name bij grove nalatigheid of opzettelijke plichtsverzuim. Ook buiten het dienstverband kunnen aansprakelijkheidsrisico’s ontstaan die door een particuliere aansprakelijkheidsverzekering of een speciale dienstaansprakelijkheidsverzekering voor docenten gedekt kunnen worden.
Hoe is de situatie rondom pensioenverzekeringsplicht tijdens het referendariaat geregeld?
Stagiaires met ambtelijke status voor bepaalde tijd zijn in principe vrijgesteld van de wettelijke pensioenverzekeringsplicht, omdat ambtenaren op andere wijze via het pensioenstelsel verzekerd zijn. Stagiaires in loondienst zijn daarentegen verplicht pensioenverzekerd volgens SGB VI; voor hen worden over het bruto-inkomen bijdragen afgedragen aan de wettelijke pensioenverzekering. Bijzondere regels, bijvoorbeeld bij eerdere functies of onderbrekingen, zijn afhankelijk van persoonlijke verzekeringsjaren en kunnen gevolgen hebben voor de pensioenrechten.
Welke wettelijke regelingen gelden voor de overstap tussen wettelijke en particuliere ziektekostenverzekering tijdens het referendariaat?
De mogelijkheid tot overstap tussen wettelijke en particuliere ziektekostenverzekering hangt bij stagiaires af van hun juridische status. Ambtenaren voor bepaalde tijd hebben wettelijk keuzerecht om zich particulier te verzekeren en kunnen alleen vrijwillig in de wettelijke ziektekostenverzekering. Een latere overstap terug naar de wettelijke verzekering is doorgaans alleen onder bepaalde voorwaarden mogelijk, bijvoorbeeld bij overstap naar een loondienst of via gezinsverzekering. De wettelijke basis hiervoor is vastgelegd in SGB V en de ambtenarenwetten van de deelstaten. De overstap is ook aan verschillende termijnen en meldplichten gebonden, waarvan niet-naleving juridische en financiële gevolgen kan hebben.