Administratiestation

Begrip en definitie van de bestuursstage

Die Bestuursstage is een praktische opleidingsfase die in het kader van het juridisch referendariaat in het tweede staatsexamen (Assessorexamen) in Duitsland wordt doorlopen. Zij vormt een verplicht onderdeel van de referendariaatsopleiding en heeft tot doel om aanstaande voljuristen vertrouwd te maken met de werkwijze, organisatorische structuren en besluitvormingsprocessen van het openbaar bestuur. De bestuursstage volgt doorgaans op de civielrechtelijke stage en vult de opleiding aan met bestuursrechtelijke inhoud.

Juridische grondslagen en regelingen

Wettelijke grondslagen

De centrale juridische basis voor de bestuursstage wordt gevormd door de Deutsches Richtergesetz (DRiG) en de betreffende Opleidings- en examenreglementen van de deelstaten (bijv. JAG – Wet juridische opleiding van de deelstaten). De concrete invulling kan daarom per deelstaat enigszins variëren. De belangrijkste landelijke uitgangspunten zijn echter vastgelegd door het DRiG en de bestuursvoorschriften betreffende de praktische opleiding.

§ 5 DRiG en deelstatelijke regelingen

Volgens § 5 lid 2 DRiG moet de praktische opleiding inzicht geven in verschillende juridische beroepsvelden, waaronder uitdrukkelijk ook bestuurspraktijk. De deelstaten concretiseren dit in hun opleidingsreglementen voor referendariaten, waarin voor het bestuur in alle deelstaten een zelfstandige stage van meerdere maanden verplicht is.

Duur en tijdsverloop

De bestuursstage heeft een gebruikelijke duur van drie tot vier maanden en vindt meestal plaats als derde stage binnen de in totaal tweejarige voorbereidende dienst. De exacte periode kan worden afgelezen in de betreffende deelstaatwetten en opleidingsreglementen.

Inhoud en doelstelling van de bestuursstage

Verplichte stage en opleidingsinstelling

In de bestuursstage is opleiding aan een overheidsinstantie of een andere openbare bestuursorganisatie verplicht. Mogelijke opleidingsinstellingen zijn met name:

• Gemeentelijke administraties (stad, district, gemeente)
• Deelstaatministeries
• Bondsministeries
• Districtsregeringen respectievelijk deelstaatdirecties
• Politie-instanties en openbare ordediensten
• Bestuurs- of bondsrechtbanken, deels als alternatief aanbod

Opleidingsdoel

Het doel van de bestuursstage is om de referendaren vertrouwd te maken met het openbaar bestuur, haar taken, processen en besluitvormingsprocedures. Doorgaans dienen de kandidaten

• praktisch mee te werken aan de opstelling van bestuursbesluiten, beschikkingen en juridische adviezen,
• inzicht te krijgen in interne bestuursprocedures,
• de grondslagen van het bestuursrecht praktijkgericht toe te passen,
• juridische beoordelingsvaardigheid bij bestuursmaatregelen te ontwikkelen.

Opleidingsproces

Tijdens de bestuursstage worden de referendaren begeleid door een toegewezen opleider bij het bestuursorgaan. Het opleidingsproces omvat doorgaans

• deelname aan schriftelijke cursussen of werkgroepen met bestuursrechtelijke inhoud,
• uitwerking van dossiers- en ontwerpopdrachten (bijv. ontwerpen van beschikkingen of bezwaarbeslissingen),
• bespreking van praktijkrelevante zaken uit verschillende gebieden van het publiekrecht, zoals bouwrecht, politierecht, bestuursrecht of milieurecht,
• deelname aan hoorzittingen, commissievergaderingen of plaatsopnames,
• eventueel meewerken aan gerechtelijke procedures, als de stage bijvoorbeeld bij een bestuursrechtelijke justitiële instantie wordt doorlopen.

Beoordeling en examenrelevantie

Opleidingsprestaties

In de bestuursstage moet door iedere referendar doorgaans een opleidingsopdracht, bijvoorbeeld een dossierpresentatie of een advies, worden opgesteld. De beoordeling van deze prestatie heeft doorgaans invloed op het cijfer voor deze stage, hetgeen samen met andere stagecijfers wordt meegenomen in het eindgetuigschrift van het referendariaat.

Examenrelevantie

Verworven kennis en ervaringen uit de bestuursstage zijn direct relevant voor het Tweede juridische staatsexamen. Daarbij wordt met name getoetst op:

• schema’s en toepassingsgebieden van het bestuursrecht,
• opbouw en motivering van bestuursbesluiten,
• inzicht in de procesrechtelijke en materieelrechtelijke bijzonderheden van het bestuursrecht,
• vaardigheid in het behandelen van praktijkgerichte gevallen en casusposities.

Vergelijking met andere opleidingsstages

In tegenstelling tot de civiel- en strafrechtstages, die primair plaatsvinden bij rechtbanken, en de advocatenstage, die bij advocaten plaatsvindt, kenmerkt de bestuursstage zich door het sterke praktijkgerichte karakter op het gebied van het openbaar bestuur. Zij biedt diepgaand inzicht in het besluitvormingsproces binnen de overheid en opent verdere beroepsperspectieven in de publieke sector.

Keuzestage als aanvulling

In tegenstelling tot de verplichte stage Bestuur is de zogenaamde keuzestage aan het einde van het referendariaat vrijer in te vullen. Onder bepaalde voorwaarden kan het bestuur ook als zwaartepunt van de keuzestage dienen, bijvoorbeeld bij gespecialiseerde instanties of internationale organisaties.

Betekenis van de bestuursstage voor het beroepsprofiel

Voorbereiding op het bestuursrecht

De bestuursstage neemt een bijzondere positie in voor referendaren die een toekomst in de publieke sector, in het bijzonder binnen het bestuur of de gewone rechtspraak op het gebied van publiekrecht, ambiëren. Zij vormt een essentiële fase om diepgaande kennis van het bestuursrecht en de overheidsprocedures op te doen.

Inzicht in bestuurspraktijk

Door het meewerken aan concrete bestuursprocessen krijgen de trainees praktische inzichten in bestuurlijk handelen, die essentieel zijn voor latere functies zoals rechter bij de bestuursrechter, functies in de hogere bestuursdienst, werkzaamheden bij ministeries of in gemeentelijke administraties.

Samenvatting

De bestuursstage is een verplichte stage binnen het juridisch referendariaat, die een intensieve praktijkgerichte opleiding in het openbaar bestuur biedt. De juridische vormgeving is vastgelegd in het DRiG en de deelstatelijke regelingen. De stage beoogt bestuursrechtelijke en bestuursspecifieke competenties te ontwikkelen en bereidt referendaren grondig voor op toekomstige taken in de publieke sector en het bestuursrecht. De voltooide bestuursstage is zowel voor de opleiding als voor het tweede staatsexamen van groot belang.Relevante juridische grondslagen en aanwijzingen:

• Deutsches Richtergesetz (DRiG)
• Juristenausbildungsgesetze der Bundesländer
• Opleidings- en examenreglementen voor juristen van de deelstaten
• Merkbladen van lokale opleidingsinstanties

Veelgestelde vragen

Welke taken heeft een referendaris tijdens de bestuursstage?

Tijdens de bestuursstage binnen het juridisch referendariaat zijn referendaren verplicht om hun opleider actief te ondersteunen bij het behandelen van bestuursrechtelijke zaken. Tot de kerntaken behoren de inhoudelijke voorbereiding en afronding van bestuursbesluiten, de medewerking aan bestuursprocedures, met name het opstellen van beschikkingen, bezwaarbesluiten en het behandelen van verzoeken of petities. Daarnaast worden referendaren regelmatig belast met de juridische beoordeling van bestuursprocessen, bijvoorbeeld in het kader van adviezen of rapporten. Verdere werkzaamheden omvatten deelname aan besprekingen op de instantie, eventueel het opstellen van conceptbesluiten en het maken van processtukken, verslagen of memo’s over bestuursrechtelijke vraagstukken. De concrete invulling van de taken verschilt per toegewezen instantie en de actuele behoeften van de opleider, maar dient altijd ruimte te bieden voor een brede en praktische toepassing van bestuursrechtelijke kennis.

In welke instellingen kan de bestuursstage worden doorlopen?

Referendaren doorlopen de bestuursstage doorgaans bij een Duitse bestuursinstantie op federaal, deelstaat- of gemeentelijk niveau, zoals ministeries, arrondissementen, districtsadministraties, districtsregeringen, stadsadministraties of bij deelstaatorganen en -diensten. Daarnaast bestaat er in uitzonderlijke gevallen de mogelijkheid om de stage ook bij publiekrechtelijke rechtspersonen, instellingen of stichtingen te doorlopen, voor zover daar originele bestuursrechtelijke werkzaamheden worden verricht. Onder bepaalde voorwaarden kan zelfs een verblijf in het buitenland worden erkend, bijvoorbeeld bij ambassades of bij internationale organisaties, mits verband met het Duitse bestuursrecht is gewaarborgd. De keuze van de opleidingsinstelling ligt in beginsel bij de referendar, maar is onder voorbehoud van goedkeuring door het betreffende hogere gerechtshof of de verantwoordelijke justitiële administratie.

Hoe is het toezicht tijdens de bestuursstage juridisch geregeld?

Het dienst- en vakinhoudelijk toezicht tijdens de bestuursstage wordt uitgeoefend door de toegewezen opleider, die in juridische zin als leidinggevende met instructiebevoegdheid optreedt. De taakverdeling, controle op de kwaliteit van het werk en begeleiding bij het uitvoeren van examenprestaties vallen daarmee onder de verantwoordelijkheid van deze persoon. Naast het directe vakinhoudelijke toezicht is de bestuursstage tevens onderworpen aan het staatsrechtelijke toezicht, uitgeoefend door het bevoegde hogere gerechtshof of de exameninstanties, die toezien op de naleving van de opleidings- en examenreglementen. Dienstrechtelijke aangelegenheden, zoals disciplinaire maatregelen of vrijstellingen, worden ook geregeld in het licht van de betreffende deelstatelijke wetgeving.

Welke wettelijke voorschriften gelden voor de opleidingsinhoud van de bestuursstage?

De concrete opleidingsinhoud in de bestuursstage is vastgelegd in het Deutsches Richtergesetz (DRiG), de betreffende deelstatelijke regelingen en de opleidings- en examenreglementen voor juristen. De inhoud bestrijkt essentiële gebieden van het bestuursrecht, met inbegrip van het algemene en bijzondere bestuursrecht (zoals politie- en orderecht, bouw- en milieurecht, gemeenterecht, sociaal- en ambtenarenrecht). De opleiding is erop gericht dat referendaren inzicht krijgen in de bestuursprocessen en de praktische relevantie van bestuursrechtelijke normen kunnen overzien. Zelfstandig uitwerken en behandelen van bestuursrechtelijke casusposities staat daarbij evenzeer centraal als de oriëntatie op daadwerkelijke gebeurtenissen binnen de overheidsinstantie. Er bestaat de verplichting om het vermogen te ontwikkelen om het algemeen belang en de individuele rechten van betrokkenen juridisch tegen elkaar af te wegen.

Welke examenprestaties moeten in de bestuursstage worden geleverd?

Tijdens de bestuursstage moet ten minste één schriftelijke examenopdracht worden gemaakt, vaak in de vorm van een zogenaamde “dossieruitwerking”, waarbij een typisch bestuursrechtelijk geval volledig juridisch moet worden beoordeeld. In sommige deelstaten kan het noodzakelijk zijn een “bestuursrechtzaak” (meestal een bezwaarbesluit of een uitgebreid advies over een bestuursrechtelijk geschil) uit te werken. Soms moeten referendaren bovendien een stagebeoordeling van hun opleider verkrijgen – deze beoordeelt het praktische werk en de inzet gedurende de opleidingsperiode. De examenprestaties zijn integraal onderdeel van het tweede juridische staatsexamen en bepalen in belangrijke mate het eindcijfer voor de bestuursstage.

Welke juridische participatie- en geheimhoudingsplichten gelden voor referendaren?

Juridische referendaren zijn tijdens de bestuursstage onderworpen aan dezelfde dienstplichten als ambtenaren in opleiding, met name tot geheimhouding van alle in dienstverband waargenomen processen en persoonsgegevens volgens § 67 Bundesbeamtengesetz (BBG) of de equivalente deelstatelijke bepalingen. Schending van deze plicht kan disciplinaire gevolgen hebben. Referendaren zijn bovendien verplicht om hun taken persoonlijk uit te voeren en relevante bestuurshandelingen naar beste weten en geweten en met inachtneming van de wettelijke bepalingen te behandelen. Zij dienen alle aanwijzingen van hun opleider te volgen, voor zover deze rechtmatig zijn, en bij hun werkzaamheden het algemeen belang en de rechten van derden in acht te nemen.

Is een verlenging of verkorting van de bestuursstage juridisch mogelijk?

Een verlenging van de bestuursstage is in principe alleen toegestaan om dwingende dienst- of persoonlijke redenen, bijvoorbeeld bij langdurige ziekte, zwangerschapsverlof of ouderschapsverlof, en moet altijd uitdrukkelijk worden goedgekeurd door de bevoegde instantie (doorgaans het hogere gerechtshof of het examenbureau). Een verkorting van de stage is in de regel uitgesloten, aangezien het Duitse systeem voor juridische opleiding verplichte minimumtijden voor elke stage kent, om een brede opleiding te waarborgen. Uitzonderingen kunnen alleen worden toegestaan op basis van reeds behaalde, gelijkwaardige prestaties of bij verrekening van militaire of vervangende dienst, waarvoor eveneens goedkeuring van de bevoegde instantie vereist is.